نمونه قرار اتیان سوگند

وقتی در دادگاه، یکی از طرفین دعوا هیچ مدرک یا شاهد دیگری برای اثبات ادعای خود نداشته باشد و طرف مقابل آن را انکار کند، قرار اتیان سوگند ابزاری کلیدی برای رسیدن به حقیقت و فصل خصومت است.
این قرار که از سوی دادگاه صادر می شود، تعیین کننده سرنوشت دعواست. درک تفاوت میان «لایحه درخواست اتیان سوگند» که طرفین ارائه می دهند و «قرار اتیان سوگند» که تصمیم دادگاه است، برای هر شهروندی که درگیر پرونده های حقوقی است، ضروری به نظر می رسد. در ادامه، به تشریح جامع و دقیق این موضوع می پردازیم و از مفهوم تا نمونه های کاربردی را بررسی می کنیم.

اتیان سوگند چیست؟ (مفهوم و جایگاه حقوقی)

در نظام حقوقی ایران، «اتیان سوگند» یا «قسم خوردن»، یکی از ادله مهم اثبات دعوا در دعاوی حقوقی محسوب می شود. این دلیل، زمانی به کار گرفته می شود که طرفین دعوا یا یکی از آن ها، برای اثبات حقیقت ادعای خود، هیچ سند، مدرک کتبی یا شاهد دیگری در اختیار نداشته باشند. اتیان سوگند، فراتر از یک عمل ساده، یک روش قانونی و اخلاقی برای حل و فصل اختلافات است که به نام خداوند یا مقدسات، برای تأیید یا تکذیب یک موضوع، صورت می گیرد.

تعریف و ریشه های حقوقی سوگند

ریشه لغوی واژه «سوگند» به معنای قسم خوردن و تعهد شفاهی است. در اصطلاح حقوقی، سوگند عبارت است از «شهادت دادن به خداوند یا مقدسات، برای اثبات یا رد یک حقیقت، در محضر دادگاه». این عمل، با هدف اطمینان یافتن از صحت ادعای یکی از طرفین دعوا صورت می پذیرد و نتیجه آن می تواند به طور مستقیم بر سرنوشت پرونده تأثیرگذار باشد. اهمیت سوگند به حدی است که در بسیاری از نظام های حقوقی، از جمله حقوق اسلام و ایران، جایگاه ویژه ای دارد.

جایگاه سوگند در قانون آیین دادرسی مدنی

قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، در قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی (ق.آ.د.م)، به طور مفصل به موضوع اتیان سوگند پرداخته است. مواد ۲۷۰ تا ۲۸۰ این قانون، بستر اصلی قواعد و احکام مربوط به سوگند قضایی را فراهم می آورند. بر اساس این مواد، سوگند به عنوان آخرین حربه برای کشف حقیقت و فیصله دادن به دعوا در نظر گرفته شده است، به ویژه زمانی که هیچ دلیل اثباتی دیگری وجود ندارد. این جایگاه، اهمیت سوگند را در فرایند دادرسی بیش از پیش نمایان می سازد.

فلسفه و شرایط کلی اتیان سوگند

فلسفه وجودی سوگند در نظام قضایی، بر مبنای اصل «عدالت» و «فقدان ادله دیگر» استوار است. در شرایطی که دادگاه نمی تواند با تکیه بر اسناد و شهادات، به حقیقت پی ببرد، سوگند به عنوان یک ابزار استثنایی و نهایی، به کمک قاضی می آید تا از این طریق، تکلیف پرونده روشن شود. شرایط کلی اتیان سوگند شامل موارد زیر است:

• وجود یک دعوای حقوقی در جریان.
• عدم وجود دلیل کافی برای اثبات ادعا یا دفاع.
• انکار صریح ادعا توسط طرف مقابل.
• موضوع سوگند باید قابلیت اثبات با سوگند را داشته باشد (مثلاً حدود و قصاص با سوگند اثبات نمی شوند).
• سوگند دهنده باید بالغ، عاقل و مختار باشد.

انواع سوگند قضایی: معرفی جامع

در قانون آیین دادرسی مدنی، سوگند قضایی به انواع مختلفی تقسیم می شود که هر یک شرایط و کاربردهای خاص خود را دارند. آشنایی با این انواع، برای درک صحیح فرآیند اتیان سوگند و نحوه درخواست آن، ضروری است.

سوگند بتی یا قاطع دعوا

سوگند بتی (Batty Oath) که به آن سوگند قاطع دعوا نیز گفته می شود، از مهم ترین انواع سوگند قضایی است. این سوگند زمانی به کار می رود که خواهان یا مدعی، هیچ گونه دلیل اثباتی برای ادعای خود نداشته باشد و خوانده یا مدعی علیه نیز آن ادعا را صراحتاً انکار کند. در چنین وضعیتی، مدعی می تواند از دادگاه درخواست کند که از طرف مقابل بخواهد سوگند یاد کند. اگر خوانده سوگند یاد کند، دعوای خواهان رد می شود و اگر از سوگند امتناع کند (نکول)، سوگند به خواهان رد شده و در صورت سوگند خواهان، دعوا به نفع او فیصله می یابد.

شرایط صدور درخواست و ادای سوگند بتی عبارتند از:

1. فقدان هرگونه دلیل دیگر (سند، شهادت، اماره) برای اثبات ادعا.
2. انکار صریح و قاطعانه ادعا توسط طرف مقابل.
3. محدودیت های موضوعی: سوگند بتی فقط در دعاوی مالی و حقوقی که قابلیت اثبات با سوگند را دارند، قابل اجراست.
4. ارتباط موضوع سوگند با دعوا.

ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، به صراحت به سوگند بتی اشاره کرده و شرایط آن را بیان می دارد. به عنوان مثال، فرض کنید شخصی ادعا می کند مبلغی پول به دوست خود قرض داده و رسید کتبی ندارد. دوست او نیز این ادعا را به کلی رد می کند. در این حالت، اگر خواهان دلیلی نداشته باشد، می تواند درخواست سوگند بتی از خوانده کند.

سوگند تکمیلی

سوگند تکمیلی، همان طور که از نامش پیداست، برای «تکمیل» یک دلیل ناقص مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی موارد، خواهان یا مدعی، دلایلی را به دادگاه ارائه می کند که اگرچه به تنهایی برای اثبات کامل دعوا کافی نیستند، اما می توانند قرائنی را به نفع او ایجاد کنند. در چنین شرایطی، دادگاه می تواند برای تکمیل این ادله ناقص و رفع ابهام، از طرفین یا یکی از آن ها بخواهد که سوگند یاد کند. این نوع سوگند، بر خلاف سوگند بتی، به تنهایی قاطع دعوا نیست، بلکه مکمل سایر ادله است.

سوگند استظهاری

سوگند استظهاری در دعاوی خاصی کاربرد دارد، به ویژه در مواردی که دعوا علیه «متوفی» مطرح می شود و وارثان او طرف دعوا هستند. طبق ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواهان برای اثبات ادعای خود علیه متوفی، دلیل قاطعی نداشته باشد، دادگاه می تواند از خود خواهان بخواهد که سوگند یاد کند تا ادعایش اثبات شود. این سوگند برای تقویت و تأیید ظن قاضی نسبت به صحت ادعای خواهان در نبود ادله کافی، به کار می رود. به عبارت دیگر، قاضی از خواهان می خواهد که به نام خداوند قسم بخورد که ادعایش علیه متوفی صحیح است.

جدول مقایسه انواع سوگند قضایی

نوع سوگند	موارد کاربرد	ماهیت	طرف موظف به سوگند
بتی (قاطع دعوا)	فقدان هرگونه دلیل اثباتی و انکار صریح طرف مقابل	قاطع دعوا و تعیین کننده	خوانده (معمولاً)، سپس خواهان (در صورت نکول)
تکمیلی	تکمیل دلایل ناقص و ایجاد اطمینان بیشتر برای دادگاه	مکمل ادله دیگر	هر یک از طرفین یا هر دو، به تشخیص دادگاه
استظهاری	دعاوی مالی علیه متوفی در صورت فقدان ادله کافی	تأیید ظن قاضی، در حکم تکمیل دلیل	خواهان (مدعی)

مراحل و شرایط درخواست اتیان سوگند از سوی طرفین دعوا

زمانی که طرفین دعوا تصمیم می گیرند به اتیان سوگند متوسل شوند، باید از مراحل و شرایط قانونی آن آگاهی کافی داشته باشند. درخواست سوگند، نیازمند رعایت اصول و قواعد خاصی است تا مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد.

چه کسی می تواند درخواست سوگند کند؟

درخواست اتیان سوگند می تواند هم از سوی خواهان (مدعی) و هم از سوی خوانده (مدعی علیه) مطرح شود.

• خواهان: در صورتی که برای اثبات ادعای خود دلایل کافی نداشته باشد و خوانده نیز ادعایش را منکر شود، می تواند از خوانده تقاضای سوگند کند. این حالت بیشتر در مورد سوگند بتی مصداق دارد.
• خوانده: اگر خوانده، ادعای خواهان را تکذیب کند و خواهان هم دلیلی نداشته باشد، می تواند سوگند خواهان را به خود او رد کند و یا در برخی موارد برای اثبات دفاع خود، درخواست سوگند دهد.

شرایط ماهوی ضروری برای درخواست سوگند

برای اینکه درخواست اتیان سوگند مورد توجه دادگاه قرار گیرد، باید شرایط ماهوی زیر احراز شود:

1. فقدان ادله دیگر: مهم ترین شرط، این است که طرف درخواست کننده، هیچ سند، شاهد، یا اماره قانونی دیگری برای اثبات ادعا یا دفاع خود نداشته باشد. سوگند آخرین راه حل است.
2. انکار صریح طرف مقابل: ادعای مطرح شده باید به طور واضح و بدون ابهام توسط طرف مقابل انکار شده باشد.
3. قابلیت اثبات با سوگند: موضوع دعوا باید از اموری باشد که از نظر شرعی و قانونی، با سوگند قابل اثبات است. به عنوان مثال، در دعاوی مربوط به حدود شرعی (مانند سرقت، زنا) یا قصاص، سوگند به تنهایی دلیل اثبات محسوب نمی شود.
4. شرایط شخصی سوگند دهنده: شخصی که قرار است سوگند یاد کند، باید دارای اهلیت قانونی باشد؛ یعنی بالغ، عاقل و مختار بوده و از روی اختیار سوگند یاد کند. همچنین، سوگند باید در خصوص واقعه ای باشد که مستقیماً به خود او یا عملکرد او مربوط است.

فرآیند عملی و زمان بندی درخواست

درخواست اتیان سوگند می تواند به صورت شفاهی در جلسات دادرسی یا به صورت کتبی از طریق تقدیم لایحه به دادگاه ارائه شود.

• درخواست شفاهی: طرفین می توانند در جریان جلسه دادرسی، شفاهاً تقاضای اتیان سوگند از طرف مقابل کنند. این درخواست باید در صورت مجلس دادگاه ثبت شود.
• درخواست کتبی (لایحه): ارائه درخواست به صورت کتبی و در قالب «لایحه درخواست اتیان سوگند»، روشی رایج تر و رسمی تر است. در این لایحه، باید دلایل و مستندات قانونی درخواست به طور دقیق و روشن بیان شود.

زمان بندی درخواست نیز اهمیت دارد؛ درخواست سوگند معمولاً پس از تبادل لوایح و بررسی ادله اولیه طرفین مطرح می شود، یعنی زمانی که دادگاه به این نتیجه می رسد که پرونده فاقد دلیل اثباتی دیگری است و امکان سوگند وجود دارد.

لایحه درخواست اتیان سوگند: راهنمای نگارش و نمونه

لایحه درخواست اتیان سوگند، ابزاری مهم برای شروع فرآیند سوگند قضایی است. نگارش صحیح و دقیق این لایحه می تواند تأثیر بسزایی در پذیرش درخواست از سوی دادگاه داشته باشد و از اطاله دادرسی جلوگیری کند.

اهمیت نگارش دقیق لایحه درخواست سوگند

یک لایحه درخواست سوگند که به درستی تنظیم شده باشد، نقش حیاتی در متقاعد کردن قاضی برای صدور «قرار اتیان سوگند» ایفا می کند. لایحه ای که گنگ، ناقص یا فاقد استنادات قانونی باشد، ممکن است به رد درخواست منجر شود. نگارش صحیح، نه تنها به تسریع روند دادرسی کمک می کند، بلکه نشان دهنده تسلط وکیل یا طرف دعوا بر قوانین مربوطه و جدیت او در پیگیری پرونده است. از این رو، رعایت اصول نگارش حقوقی و دقت در جزئیات، از اهمیت بالایی برخوردار است.

اجزای کلیدی یک لایحه درخواست اتیان سوگند

برای اینکه لایحه درخواست اتیان سوگند کامل و مؤثر باشد، باید شامل اجزای زیر باشد:

1. مشخصات کامل طرفین: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق خواهان و خوانده (و در صورت وجود، مشخصات وکیل).
2. مشخصات پرونده: شماره کلاسه پرونده و شعبه دادگاه رسیدگی کننده.
3. موضوع دعوا: شرح مختصر و دقیق خواسته دعوا (مثلاً مطالبه وجه، اثبات مالکیت، الزام به انجام تعهد).
4. شرح ادعا و فقدان ادله: باید به وضوح بیان شود که خواهان چه ادعایی دارد و چرا هیچ دلیل دیگری (سند، شهادت، اماره) برای اثبات آن در اختیار نیست.
5. انکار صریح طرف مقابل: تأکید شود که خوانده به صراحت ادعای خواهان را انکار کرده است.
6. استناد به مواد قانونی: باید به مواد قانونی مربوطه، به خصوص مواد ۲۷۰ تا ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی، استناد شود.
7. خواسته صریح: تقاضای مشخص از دادگاه برای صدور قرار اتیان سوگند از طرف مقابل (با ذکر نوع سوگند درخواستی، مثلاً بتی یا قاطع دعوا).
8. پیوست مدارک: کپی مدارک موجود (مانند قرارداد، فیش پرداخت) که به طور غیرمستقیم به موضوع کمک می کند یا بیانگر پیشینه دعواست.
9. امضا و تاریخ.

نکته کلیدی: یکی از مهم ترین نکات در نگارش لایحه درخواست اتیان سوگند، بیان صریح فقدان ادله دیگر و انکار طرف مقابل است که اساس درخواست سوگند را تشکیل می دهد.

نمونه لایحه درخواست اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا)

بسمه تعالی
ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]

با سلام و احترام،

موضوع: لایحه درخواست اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا)

مشخصات طرفین:
خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]، فرزند [نام پدر]، کدملی [شماره ملی]، ساکن [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]، فرزند [نام پدر]، کدملی [شماره ملی]، ساکن [آدرس کامل]
شماره پرونده: [شماره کلاسه پرونده]
تاریخ جلسه رسیدگی: [در صورت تعیین وقت قبلی]

شرح دعوا:
همان طور که مستحضر هستید، اینجانب خواهان پرونده به شماره کلاسه فوق، دعوایی به خواسته [مثلاً: مطالبه مبلغ دویست میلیون ریال بابت قرض الحسنه پرداخت شده به خوانده] به طرفیت خوانده محترم در تاریخ [تاریخ تقدیم دادخواست اولیه] مطرح نموده ام.
خوانده محترم در پاسخ به ادعای اینجانب، ضمن انکار کلی و صریح، مدعی عدم دریافت وجه مذکور یا عدم وجود رابطه قرضی شده است.

دلایل و مستندات درخواست اتیان سوگند:
۱. اینجانب برای اثبات پرداخت مبلغ مورد ادعا، علی رغم تلاش های فراوان، هیچ سند کتبی یا شاهد عینی در اختیار ندارم.
۲. خوانده محترم نیز به صراحت ادعای اینجانب را منکر شده و هیچ دلیلی بر عدم صحت ادعا ارائه نکرده است.
۳. با عنایت به اینکه دعوای حاضر یک دعوای مالی بوده و با هیچ یک از محدودیت های قانونی برای اتیان سوگند (مانند حدود و قصاص) مواجه نیست، تنها راه احراز حقیقت و فیصله دعوا، اتیان سوگند است.
۴. بنابراین، بر اساس ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، که مقرر می دارد: «در مواردی که مدعی برای اثبات ادعای خود دلائل کافی در اختیار ندارد، می تواند از مدعی علیه درخواست اتیان سوگند کند...»، تقاضای اتیان سوگند از خوانده محترم به جهت احراز حقیقت، کاملاً منطبق با موازین قانونی است.

خواسته:
با تقدیم این لایحه و با استناد به مواد ۲۷۰ و ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، از ریاست محترم دادگاه استدعا دارم دستور فرمایید قرار اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا) صادر و خوانده محترم را مکلف به حضور در جلسه دادرسی و ادای سوگند شرعی در خصوص [مثلاً: «عدم دریافت مبلغ دویست میلیون ریال قرض از خواهان در تاریخ [تاریخ مورد ادعا]»] نمایید.
در صورت امتناع خوانده از اتیان سوگند، تقاضای رد ادعای ایشان و صدور حکم به نفع اینجانب مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل]
[امضا]
[تاریخ]

پیوست ها:
۱. کپی مصدق [مثلاً: کپی فیش واریز به حساب بانکی خواهان در زمانی نزدیک به تاریخ قرض]
۲. کپی مدارک هویتی
۳. نسخه اضافی لایحه به تعداد طرفین

قرار اتیان سوگند: تصمیم قضایی دادگاه

پس از بررسی لایحه درخواست اتیان سوگند توسط دادگاه و احراز شرایط قانونی، دادگاه اقدام به صدور قرار اتیان سوگند می کند. این قرار، یک تصمیم قضایی مهم است که نباید با «لایحه درخواست اتیان سوگند» اشتباه گرفته شود.

ماهیت حقوقی قرار اتیان سوگند (قرار اعدادی)

قرار اتیان سوگند از نظر ماهیت حقوقی، یک «قرار» است و نه «حکم». تفاوت اساسی قرار و حکم در این است که حکم، رأی نهایی دادگاه در مورد ماهیت دعوا و حقوق طرفین است، در حالی که قرار، تصمیم دادگاه در طول رسیدگی است که جنبه مقدماتی یا اعدادی دارد و برای آماده سازی پرونده برای صدور حکم نهایی صادر می شود. قرار اتیان سوگند از جمله «قرارهای اعدادی» یا «مقدماتی» محسوب می شود؛ بدین معنا که دادگاه برای ادامه رسیدگی و نهایتاً صدور حکم، نیاز به انجام عملیات سوگند دارد. این قرار به خودی خود دعوا را فیصله نمی دهد، بلکه راه را برای حل و فصل آن هموار می کند.

شرایط صدور قرار اتیان سوگند توسط دادگاه

دادگاه تنها زمانی قرار اتیان سوگند را صادر می کند که شرایط قانونی زیر احراز شده باشد:

1. احراز فقدان دلیل: دادگاه باید مطمئن شود که خواهان یا درخواست کننده سوگند، واقعاً هیچ دلیل دیگری برای اثبات ادعای خود در اختیار ندارد.
2. احراز انکار صریح: انکار ادعا از سوی طرف مقابل باید واضح و بدون ابهام باشد.
3. قابلیت اثبات با سوگند: موضوع دعوا باید از اموری باشد که از نظر قانونی با سوگند قابل اثبات است و مشمول محدودیت های قانونی نباشد.
4. وجود درخواست: طرف دعوا باید به طور مشخص و مطابق با تشریفات قانونی، درخواست اتیان سوگند را مطرح کرده باشد.
5. اهلیت سوگند دهنده: دادگاه باید احراز کند که شخصی که قرار است سوگند یاد کند، دارای اهلیت قانونی است.

محتویات اساسی قرار اتیان سوگند

یک قرار اتیان سوگند که توسط دادگاه صادر می شود، باید شامل اطلاعات ضروری زیر باشد تا شفافیت و اعتبار لازم را داشته باشد:

• مشخصات کامل خواهان و خوانده (طرفین دعوا).
• موضوع دقیق سوگند: این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است. دادگاه باید به وضوح مشخص کند که طرفین باید در مورد چه موضوعی سوگند یاد کنند، به نحوی که هیچ ابهامی در آن وجود نداشته باشد و مستقیماً به ادعای اصلی مربوط باشد.
• شخص یا اشخاصی که موظف به ادای سوگند هستند.
• نوع سوگند درخواستی (مثلاً سوگند بتی یا قاطع دعوا).
• استناد قانونی دادگاه به مواد مربوطه از قانون آیین دادرسی مدنی (مثلاً ماده ۲۷۰ یا ۲۷۱).
• تعیین وقت و محل ادای سوگند.

قابلیت اعتراض به قرار اتیان سوگند

بر اساس اصول آیین دادرسی مدنی، قرارهای اعدادی به طور مستقل قابل تجدیدنظرخواهی نیستند. به عبارت دیگر، طرفین نمی توانند صرفاً به دلیل صدور قرار اتیان سوگند، درخواست تجدیدنظر دهند. اعتراض به این قرار، معمولاً پس از صدور حکم نهایی و در قالب اعتراض به آن حکم، مطرح می شود. یعنی اگر طرفی به حکم نهایی صادر شده بر اساس سوگند اعتراض داشته باشد، می تواند در مراحل بعدی (مانند تجدیدنظر یا فرجام خواهی) به استناد به ایراداتی که به قرار اتیان سوگند وارد می داند، به آن اعتراض کند.

نمونه قرار اتیان سوگند بتی یا قاطع دعوا

ارائه یک نمونه عملی از قرار اتیان سوگند می تواند به درک بهتر این سند حقوقی کمک کند. این نمونه، کلیه اجزای ضروری یک قرار دادگاه را شامل می شود.

ارائه نمونه عملی قرار اتیان سوگند

بسمه تعالی
دادنامه شماره: [شماره دادنامه]
کلاسه پرونده: [شماره کلاسه پرونده]
شعبه: [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]
تاریخ صدور: [تاریخ]

قرار اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا)

خواهان: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان]، فرزند [نام پدر]، کدملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]
خوانده: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، فرزند [نام پدر]، کدملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]

موضوع دعوا: مطالبه [مثلاً: مبلغ پانصد میلیون ریال بابت ثمن معامله خودرو]

گردش کار:
در خصوص دعوای مطروحه از سوی خواهان فوق الذکر به خواسته [موضوع خواسته]، با توجه به بررسی های به عمل آمده توسط دادگاه و تبادل لوایح طرفین، خواهان محترم برای اثبات ادعای خود [مثلاً: پرداخت مبلغ پانصد میلیون ریال به خوانده] هیچ سند یا دلیل محکمه پسندی ارائه ننموده است. خوانده محترم نیز در تمامی مراحل دادرسی، ادعای خواهان را صراحتاً و قاطعانه منکر شده است.
با توجه به فقدان ادله اثباتی دیگر و احراز شرایط قانونی، خواهان محترم به موجب لایحه تقدیمی به تاریخ [تاریخ لایحه]، درخواست اتیان سوگند بتی از خوانده محترم را به دادگاه ارائه نموده است.

اساس استدلال دادگاه:
دادگاه با بررسی محتویات پرونده و اظهارات طرفین، و نظر به اینکه:
۱. دعوای مطروحه از جمله دعاوی مالی است که قابلیت اثبات با سوگند را دارد.
۲. خواهان دلیلی برای اثبات ادعای خود ارائه نکرده است.
۳. خوانده به طور صریح و قاطع، ادعای خواهان را منکر شده است.
۴. درخواست اتیان سوگند از سوی خواهان مطابق با ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مطرح شده است.

قرار دادگاه:
لذا دادگاه، به استناد مواد ۲۷۰ و ۲۷۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، قرار اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا) را صادر و اعلام می دارد.
مقرر می دارد: خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، در خصوص [مثلاً: «عدم دریافت مبلغ پانصد میلیون ریال به عنوان ثمن معامله خودرو از خواهان»] در جلسه رسیدگی آتی در این شعبه، سوگند شرعی یاد نماید.
دفتر مقرر است: وقت رسیدگی جهت ادای سوگند تعیین و طرفین دعوا با ذکر موضوع جلسه در اخطاریه، دعوت شوند. به خوانده محترم تذکر داده می شود که عدم حضور بدون عذر موجه، به منزله نکول تلقی خواهد شد و در صورت رد سوگند به خواهان، تصمیم مقتضی اتخاذ می گردد.

این قرار غیرقابل اعتراض مستقل بوده و اعتراض به آن تنها در مهلت و در قالب تجدیدنظرخواهی از رأی نهایی ممکن می باشد.

رئیس/دادرس شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]
[مهر و امضا دادگاه]

تحلیل بند به بند نمونه قرار

قرار اتیان سوگند فوق، از اجزای مختلفی تشکیل شده که هر یک اهمیت خاص خود را دارند:

1. اطلاعات پرونده: شامل شماره دادنامه، کلاسه پرونده، شعبه و تاریخ صدور، که برای شناسایی دقیق پرونده ضروری است.
2. مشخصات طرفین: نام و اطلاعات خواهان و خوانده به طور کامل ذکر می شود.
3. موضوع دعوا: خلاصه ای از خواسته اصلی که محل اختلاف طرفین است.
4. گردش کار: خلاصه ای از روند پرونده، از جمله ادعای خواهان، انکار خوانده و عدم وجود ادله دیگر. این بخش توجیهی برای لزوم صدور قرار سوگند است.
5. اساس استدلال دادگاه: در این قسمت، دادگاه با استناد به فقدان دلیل، انکار خوانده، قابلیت اثبات موضوع با سوگند و درخواست قانونی، منطق خود را برای صدور قرار توضیح می دهد. این بخش نشان دهنده احراز شرایط قانونی توسط دادگاه است.
6. قرار دادگاه: بخش اصلی قرار که در آن، دادگاه به صراحت حکم به صدور قرار اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا) می دهد.
7. موضوع دقیق سوگند: بسیار حیاتی است که در این قسمت، موضوعی که خوانده باید بر سر آن سوگند یاد کند، به طور کاملاً واضح و بدون ابهام مشخص شود. این موضوع باید دقیقاً به ادعای خواهان و انکار خوانده مربوط باشد.
8. دستورات اداری: شامل تعیین وقت رسیدگی جدید برای ادای سوگند، دعوت از طرفین و قید موضوع جلسه در اخطاریه.
9. تذکر به خوانده: اشاره به پیامدهای امتناع از سوگند (نکول) که یک هشدار قانونی مهم است.
10. قابلیت اعتراض: توضیح می دهد که این قرار به تنهایی قابل اعتراض نیست و اعتراض باید در قالب تجدیدنظرخواهی از حکم نهایی صورت گیرد.

نحوه اجرای اتیان سوگند در محاکم دادگستری

پس از صدور قرار اتیان سوگند، نوبت به مرحله اجرای آن در محضر دادگاه می رسد. این مرحله نیز دارای تشریفات و قواعد خاصی است که رعایت آن ها الزامی است.

دعوت از طرفین و آمادگی برای ادای سوگند

پس از صدور قرار اتیان سوگند، دفتر دادگاه اقدام به تعیین وقت جدید برای جلسه ادای سوگند می کند. اخطاریه به طرفین دعوا ابلاغ می شود و در آن، به طور مشخص قید می گردد که جلسه برای «ادای سوگند» تشکیل خواهد شد. اهمیت حضور طرفی که موظف به سوگند است، در این مرحله بسیار زیاد است، چرا که عدم حضور بدون عذر موجه می تواند تبعات حقوقی جدی برای او داشته باشد.

تشریفات ادای سوگند و نقش قاضی

ادای سوگند در حضور قاضی دادگاه انجام می شود. قاضی نقش مهمی در راهنمایی و نظارت بر این فرآیند دارد. تشریفات ادای سوگند به شرح زیر است:

1. حضور در محضر قاضی: فرد موظف به سوگند، در حضور قاضی و در صورت نیاز طرف مقابل حاضر می شود.
2. یادآوری اهمیت سوگند: قاضی قبل از ادای سوگند، اهمیت و جدیت این عمل را به سوگند دهنده یادآوری می کند و او را از عواقب سوگند دروغ آگاه می سازد.
3. کیفیت ادای سوگند: سوگند باید به نام «خداوند» یا «به نام پروردگاری که در نزد فرد قسم خورنده محترم است» انجام شود. ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی تصریح دارد که سوگند باید «به نام خداوند متعال» باشد و «با هر لفظی که باشد سوگند محسوب است و قاضی نیز باید لفظ جلاله را به او تلقین کند». برای مسلمانان، استفاده از الفاظ جلاله مانند «والله، بالله، تالله» رایج است.
4. موضوع دقیق سوگند: سوگند دهنده باید دقیقاً بر سر همان موضوعی که در قرار اتیان سوگند مشخص شده است، سوگند یاد کند و از هرگونه کلی گویی یا طفره رفتن پرهیز نماید.

پیامدهای امتناع از سوگند (نکول)

اگر فرد موظف به سوگند، از ادای آن خودداری کند، این عمل «نکول» محسوب می شود. نکول از سوگند پیامدهای حقوقی مهمی دارد:

• در مورد سوگند بتی (قاطع دعوا)، اگر خوانده از ادای سوگند نکول کند، دادگاه سوگند را به خواهان رد می کند. اگر خواهان سوگند یاد کند، ادعای او ثابت می شود و اگر او نیز نکول کند، دعوایش رد خواهد شد (ماده ۲۷۹ ق.آ.د.م).
• عدم حضور بدون عذر موجه در جلسه سوگند نیز به منزله نکول از سوگند تلقی می شود.

شرایط و آثار رد سوگند به طرف مقابل

«رد سوگند» حالتی است که فرد موظف به سوگند (مثلاً خوانده)، از ادای سوگند نکول می کند و حق سوگند به طرف مقابل (خواهان) برگردانده می شود. این یک فرصت دوباره برای اثبات دعواست:

• اگر خواهان سوگند رد شده را یاد کند، ادعای او ثابت شده و دادگاه به نفع او رأی می دهد.
• اگر خواهان نیز از ادای سوگند رد شده نکول کند، دیگر راهی برای اثبات دعوا باقی نمی ماند و دادگاه دعوای او را رد می کند.

سوگند کاذب و تبعات کیفری آن

یکی از جدی ترین مسائل در مورد اتیان سوگند، سوگند دروغ یا سوگند کاذب است. اگر فردی با علم به دروغ بودن ادعای خود، سوگند یاد کند، مرتکب جرم شده و طبق قانون مجازات اسلامی، مستحق مجازات خواهد بود. ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) برای سوگند کاذب، مجازات حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال یا پرداخت جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال را در نظر گرفته است. این امر نشان دهنده اهمیت و اعتبار سوگند در نظام قضایی و اخلاقی جامعه است.

آثار حقوقی و نتایج نهایی اتیان سوگند

اتیان سوگند، خواه به نفع یک طرف باشد یا منجر به نکول و رد سوگند شود، پیامدهای حقوقی قطعی و تعیین کننده ای دارد که سرنوشت دعوا را مشخص می کند.

نقش سوگند در فصل خصومت و پایان دعاوی

سوگند قاطع دعوا، همان طور که از نامش پیداست، ابزاری برای «فصل خصومت» و «پایان بخشیدن» به اختلافات است. در بسیاری از موارد که پرونده بدون ادله دیگر در بن بست قرار گرفته است، سوگند می تواند راه حلی نهایی برای قاضی باشد تا بر اساس آن، رأی مقتضی را صادر کند. این عمل، به دعوا سرانجام می بخشد و از اطاله دادرسی جلوگیری می کند. پس از ادای سوگند، یا اثبات ادعا صورت می گیرد یا رد آن، و بر اساس آن، حکم نهایی صادر می شود.

چگونگی صدور رأی دادگاه بر اساس سوگند

پس از ادای سوگند یا وقوع نکول از آن، دادگاه مکلف است بر اساس نتیجه حاصله، رأی مقتضی را صادر کند:

1. صدور رأی بر مبنای سوگند: اگر طرف موظف به سوگند، سوگند یاد کند (مثلاً خوانده سوگند یاد کند که مبلغ را دریافت نکرده)، دادگاه بر اساس این سوگند، رأی به رد دعوای خواهان می دهد. اگر سوگند به خواهان رد شود و او سوگند یاد کند، دادگاه رأی به نفع خواهان صادر می کند.
2. صدور رأی بر مبنای نکول یا رد سوگند: اگر طرف موظف به سوگند از ادای آن نکول کند و سوگند به طرف دیگر رد شود و او نیز نکول کند، یا از ابتدا خواهان نکول کند، دادگاه رأی به رد دعوا می دهد.

در هر دو حالت، سوگند یا نتیجه آن (نکول یا رد سوگند) مبنای اصلی صدور رأی قطعی دادگاه خواهد بود.

نمونه ای از رای دادگاه پس از اتیان سوگند

در اینجا یک نمونه کوتاه از بخش صدور رأی دادگاه پس از اتیان سوگند ارائه می شود:

بسمه تعالی
دادنامه شماره: [شماره دادنامه]
کلاسه پرونده: [شماره کلاسه پرونده]
شعبه: [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]
تاریخ صدور: [تاریخ]

رای دادگاه

خواهان: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان]
خوانده: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]

موضوع دعوا: [مثلاً: مطالبه مبلغ دویست میلیون ریال]

گردش کار:
پیرو قرار اتیان سوگند صادره به شماره [شماره قرار] مورخ [تاریخ قرار] این دادگاه، در خصوص موضوع [مثلاً: عدم دریافت مبلغ دویست میلیون ریال از خواهان]، خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، در جلسه مورخ [تاریخ ادای سوگند] در این شعبه حاضر شده و به نام خداوند متعال و بر اساس تلقین دادگاه، سوگند شرعی یاد نمود که [موضوع سوگند را تکرار کنید، مثلاً: مبلغ دویست میلیون ریال مذکور را از خواهان دریافت نکرده است].

رای دادگاه:
با عنایت به ادای سوگند شرعی توسط خوانده محترم در مورد عدم دریافت وجه مورد ادعای خواهان و با توجه به اینکه این سوگند از نوع بتی و قاطع دعوا بوده و با احراز شرایط قانونی، دادگاه را از هر حیث فارغ از رسیدگی به ماهیت دعوا می سازد، لذا دادگاه به استناد مواد ۲۷۰ و ۲۷۱ و ۲۸۰ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، حکم به بی حقی خواهان و رد دعوای ایشان را صادر و اعلام می دارد.
این رأی حضوری و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان [نام استان] می باشد.

رئیس/دادرس شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهر]
[مهر و امضا دادگاه]

نتیجه گیری

قرار اتیان سوگند، به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا در نظام حقوقی ایران، ابزاری قدرتمند و حساس است که در صورت فقدان سایر ادله، می تواند سرنوشت یک پرونده حقوقی را رقم بزند. در این مقاله، تلاش شد تا با زبانی فنی اما قابل فهم، تمامی جنبه های مربوط به اتیان سوگند، انواع آن، شرایط درخواست و صدور قرار اتیان سوگند، و همچنین مراحل اجرایی و آثار حقوقی آن به تفصیل شرح داده شود.

موضوع تمایز میان «لایحه درخواست اتیان سوگند» که توسط طرفین دعوا ارائه می شود و «قرار اتیان سوگند» که تصمیم قضایی دادگاه است، از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و تأکید بر آن، به رفع ابهامات کمک شایانی می کند. با ارائه نمونه های کاربردی از لایحه درخواست و قرار اتیان سوگند، سعی شد تا درک عملی و ملموس تری از این مفاهیم برای مخاطبان فراهم گردد.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و حساسیت های مرتبط با اتیان سوگند و نمونه قرار اتیان سوگند، هرگونه اقدام در این زمینه نیازمند دقت فراوان و آگاهی کامل از قوانین است. توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه اقدام حقوقی، به منظور تضمین صحت و موفقیت در پرونده، حتماً با وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی متخصص مشورت نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، می توانید با کارشناسان حقوقی در ارتباط باشید.