ارث در صورت فوت همسر

پس از فوت یکی از زوجین، مسائل مربوط به ارث و تقسیم اموال متوفی از جمله دغدغه های اصلی بازماندگان است. در قوانین ایران، سهم الارث همسران بازمانده (زن یا مرد) تحت شرایط خاصی تعیین می شود و این موضوع ابعاد حقوقی پیچیده ای دارد. آگاهی از این قوانین، به خصوص مواد مرتبط قانون مدنی، می تواند به بازماندگان در این فرآیند دشوار کمک شایانی کند تا حقوق خود را به درستی پیگیری و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری نمایند. این مقاله راهنمایی جامع برای درک کامل قوانین ارث در صورت فوت همسر ارائه می دهد.

فوت همسر، علاوه بر بار سنگین عاطفی، با چالش های حقوقی و مالی متعددی همراه است. در چنین شرایطی، درک دقیق قوانین ارث برای زن یا مرد بازمانده و همچنین سایر وراث ضروری است تا بتوانند فرآیندهای قانونی را به درستی طی کنند. قانون مدنی ایران، به عنوان منبع اصلی قوانین ارث، قواعد مشخصی را برای سهم الارث زن از شوهر و مرد از زن تعیین کرده که شناخت آن ها برای هر فردی که با این مسئله روبرو می شود، حیاتی است. این قواعد نه تنها به میزان ارث، بلکه به نوع اموالی که همسر می تواند از آن ارث ببرد و همچنین به شرایط خاصی مانند وجود فرزند، تعدد زوجات، یا وضعیت طلاق قبل از فوت، می پردازد. هدف از این نوشتار، ارائه اطلاعاتی شفاف، دقیق و کاربردی است تا مخاطبان بتوانند با آگاهی کامل در مسیر انحصار وراثت و تقسیم ترکه گام بردارند و از حقوق خود دفاع کنند.

مبانی و شرایط عمومی ارث بردن زوجین

وارثین متوفی به دو دسته کلی تقسیم می شوند: وارثان نسبی و وارثان سببی. وارثان نسبی کسانی هستند که از طریق رابطه خونی (مانند فرزندان، پدر و مادر، خواهر و برادر) با متوفی نسبت دارند، در حالی که وارثان سببی کسانی هستند که از طریق عقد ازدواج با متوفی مرتبط می شوند. همسر، تنها وارث سببی است که تحت شرایطی از متوفی ارث می برد و جایگاه وی در تقسیم ارث در کنار وارثان نسبی است.

تعریف ارث و وارث

ارث به اموال و حقوق مالی اطلاق می شود که پس از فوت شخص (مورث) به وراث قانونی او منتقل می گردد. وارث نیز به شخصی گفته می شود که طبق قانون، حق دریافت سهمی از دارایی های متوفی را دارد. این دارایی ها شامل اموال منقول (مانند پول نقد، سهام، خودرو) و غیرمنقول (مانند زمین، خانه) می شود. در قانون مدنی ایران، وراثت بر مبنای نسب (خویشاوندی خونی) و سبب (خویشاوندی ناشی از ازدواج) استوار است.

شرط اساسی زوجیت دائمی

برای اینکه زن و شوهر از یکدیگر ارث ببرند، شرط اساسی و حیاتی، وجود رابطه زوجیت دائم بین آن ها در زمان فوت است. ماده ۸۶۴ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.» این ماده بر لزوم بقای رابطه زناشویی در قالب عقد دائم در لحظه فوت تاکید دارد.

عدم ارث در نکاح موقت (صیغه)

بر خلاف نکاح دائم، در نکاح موقت (صیغه) زن و شوهر به هیچ عنوان از یکدیگر ارث نمی برند. این قاعده حتی با وجود شرط ضمن عقد مبنی بر ارث بردن نیز قابل تغییر نیست و هرگونه شرطی در این خصوص باطل و بلااثر است. بنابراین، صرف نظر از مدت زمان عقد موقت یا توافق طرفین، ارثی به زوج یا زوجه در این نوع ازدواج تعلق نمی گیرد.

سایر شرایط و موانع عمومی ارث

علاوه بر شرط زوجیت دائم، برخی شرایط عمومی نیز برای تحقق ارث وجود دارد که عدم وجود آن ها می تواند مانع از ارث بردن شود:

• زنده بودن وارث: وارث باید در زمان فوت مورث زنده باشد. اگر وارث قبل از مورث فوت کرده باشد، او و فرزندانش (مگر در موارد استثنایی مانند حجب حرمان که طبقات بالاتر وارث را محروم می کنند) ارث نمی برند.
• حاجب: گاهی اوقات وجود یک وارث نزدیک تر، وارث دورتر را از ارث محروم می کند که به آن حجب حرمان می گویند.
• موانع خاص ارث: قانون مدنی موانعی را برای ارث بردن تعیین کرده است که عبارتند از:
  • قتل مورث: اگر وارث به عمد مورث خود را به قتل رسانده باشد، از ارث محروم می شود.
  • کفر: اگر مورث مسلمان و وارث کافر باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد. اما اگر وارث مسلمان و مورث کافر باشد، وارث مسلمان می تواند ارث ببرد.
  • لعان: در مواردی که بین زن و شوهر لعان واقع شود (انکار نسب فرزند یا نسبت زنا به زن و سوگند مخصوص در دادگاه)، رابطه توارث بین آن ها و همچنین بین فرزند و پدری که او را انکار کرده، از بین می رود.

سهم الارث زن از شوهر متوفی

سهم الارث زن از همسر متوفی، یکی از موضوعات مهم و دارای جزئیات قانونی در قانون مدنی ایران است. این سهم بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی و همچنین نوع اموال، متفاوت خواهد بود.

میزان سهم الارث زن (ماده 913 قانون مدنی)

ماده ۹۱۳ قانون مدنی به صراحت میزان سهم الارث زن را تعیین کرده است:

• در صورت داشتن فرزند یا نوه (اولادِ اولاد) از متوفی (چه از همین زن و چه از همسران قبلی): سهم زن «یک هشتم» از کل اموال متوفی خواهد بود. این فرزندان یا نوه ها، چه از ازدواج فعلی باشند و چه از ازدواج های قبلی، سهم زن را به یک هشتم تقلیل می دهند.
• در صورت نداشتن فرزند یا نوه از متوفی: سهم زن «یک چهارم» از کل اموال متوفی خواهد بود.

این سهم، که به آن فرض گفته می شود، ابتدا از ترکه کنار گذاشته می شود و مابقی ترکه بر اساس طبقات و درجات ارث بین سایر ورثه تقسیم خواهد شد.

نوع اموالی که زن از آن ارث می برد (اصلاحیه سال ۱۳۸۷)

یکی از مهم ترین تحولات در قوانین ارث زن، اصلاح ماده ۹۴۶ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ است. پیش از این اصلاحیه، زن تنها از اموال منقول (مانند پول، طلا، خودرو) و از «قیمت اعیان» (ساختمان ها و بناها) ارث می برد و از «عرصه» (زمین) هیچ سهمی نداشت. این موضوع نقدها و چالش های زیادی را به همراه داشت.

بر اساس اصلاحیه سال ۱۳۸۷ ماده ۹۴۶ قانون مدنی، زن از کلیه اموال منقول و از قیمت اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان) ارث می برد. این تغییر، گام مهمی در راستای بهبود حقوق مالی زن در ارث به شمار می رود.

با این اصلاحیه، زن دیگر تنها از قیمت اعیان ارث نمی برد، بلکه از «قیمت عرصه و اعیان» هر دو ارث می برد. این بدین معناست که اگر متوفی دارای خانه، زمین، یا مغازه باشد، زن از قیمت این اموال غیرمنقول سهم خود را (یک هشتم یا یک چهارم) دریافت می کند. نحوه محاسبه آن بدین صورت است که ابتدا اموال غیرمنقول توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری می شود و سپس سهم زن از آن قیمت به او پرداخت می گردد. در صورتی که ورثه دیگر از پرداخت سهم زن امتناع کنند، ماده ۹۴۷ قانون مدنی به زن حق می دهد که درخواست فروش ماترک یا تملک عین اموال غیرمنقول را به دادگاه ارائه دهد تا حق خود را استیفا کند.

لازم به ذکر است که تبصره الحاقی مورخ ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶ قانون مدنی مقرر می دارد که این قانون برای کسانی که قبل از سال ۱۳۸۷ فوت کرده اند اما ارث آن ها هنوز تقسیم نشده نیز لازم الاجراست. اما اگر ارث قبل از این تاریخ تقسیم شده باشد، دیگر امکان اعمال این قانون وجود ندارد.

حالت های خاص ارث زن از شوهر

قوانین ارث گاهی با سناریوهای خاصی روبرو می شوند که نیازمند توجه دقیق به مواد قانونی مربوطه است.

تعدد زوجات

اگر مرد متوفی دارای چند همسر دائمی باشد، سهم الارث یک هشتم یا یک چهارم (بسته به داشتن یا نداشتن فرزند) به صورت مساوی بین تمامی همسران دائم تقسیم می شود. ماده ۹۴۲ قانون مدنی بیان می کند: «در صورت تعدد زوجات ثمن یا ربع ترکه که تعلق به زوجه دارد بین آنها بالسویه تقسیم می شود.» برای مثال، اگر متوفی دو همسر و فرزند داشته باشد، یک هشتم کل ترکه به صورت مساوی بین آن دو زن تقسیم می گردد، یعنی هر یک یک شانزدهم از ترکه را ارث می برند.

ارث زن مطلقه

به طور کلی، زن مطلقه پس از طلاق از شوهر سابق خود ارث نمی برد، اما استثناهایی در این زمینه وجود دارد:

• طلاق رجعی و فوت شوهر در زمان عده: مطابق ماده ۹۴۳ قانون مدنی، اگر طلاق از نوع رجعی باشد و شوهر در زمان عده زن فوت کند، زن از او ارث می برد. اما اگر فوت شوهر پس از انقضای مدت عده یا طلاق از نوع بائن باشد، زن ارث نمی برد.
• طلاق در دوران مرض و فوت شوهر در ظرف یک سال: ماده ۹۴۴ قانون مدنی می گوید اگر شوهر در زمانی که به مرضی مبتلاست، زن را طلاق دهد و در طول یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری بمیرد، زن از او ارث می برد. این حکم حتی در طلاق بائن نیز جاری است، به شرطی که زن در این مدت دوباره ازدواج نکرده باشد.

فوت زن پس از شوهر و قبل از تقسیم ارث

اگر زن پس از فوت شوهر خود و قبل از تقسیم ترکه فوت کند، سهم الارث او از شوهر به ورثه خودش (مانند فرزندان، والدین، یا سایر بستگان) منتقل می شود. به عبارت دیگر، سهم ارث او جزو ترکه خودش محسوب شده و طبق قواعد ارث به وارثان او می رسد.

تنها وارث بودن زن

در صورتی که زن تنها وارث شوهر باشد و هیچ وارث نسبی برای مرد وجود نداشته باشد، زن تنها سهم الارث قانونی خود (یک چهارم در صورت عدم فرزند و یک هشتم در صورت داشتن فرزند) را می برد و مابقی اموال متوفی به «حاکم» (دولت) تعلق می گیرد. این یک تفاوت مهم با وضعیت مرد است که اگر تنها وارث زن باشد، تمام اموال او را به ارث می برد.

مهریه و سایر حقوق مالی زن

مهریه، نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت جزو ترکه متوفی محسوب نمی شوند و بدهی های ممتاز مرد به زن هستند. این حقوق باید قبل از تقسیم ارث از کل اموال متوفی پرداخت شوند. به عبارت دیگر، زن برای دریافت این حقوق، در زمره بستانکاران متوفی قرار می گیرد و این مبالغ بر سهم الارث او ارجحیت دارند.

سهم الارث مرد از زن متوفی

سهم الارث مرد از همسر متوفی نیز مانند سهم الارث زن، تابع قواعد مشخصی در قانون مدنی است که با وجود برخی شباهت ها، تفاوت های کلیدی نیز دارد.

میزان سهم الارث مرد (ماده 913 قانون مدنی)

بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، میزان سهم الارث مرد از همسر متوفی به شرح زیر است:

• در صورت داشتن فرزند یا نوه (اولادِ اولاد) از متوفیه: سهم مرد «یک چهارم» (ربع) از کل اموال زن خواهد بود. این فرزندان یا نوه ها می توانند از همین ازدواج یا ازدواج های قبلی زن باشند.
• در صورت نداشتن فرزند یا نوه از متوفیه: سهم مرد «یک دوم» (نصف) از کل اموال زن خواهد بود.

همانند ارث زن، این سهم نیز به عنوان فرض ابتدا از ترکه کنار گذاشته می شود و باقی مانده اموال بین سایر ورثه نسبی تقسیم خواهد شد.

نوع اموالی که مرد از آن ارث می برد

در مورد نوع اموالی که مرد از زن ارث می برد، تفاوت مهمی با ارث زن از شوهر وجود دارد. مرد، برخلاف زن، از تمامی اموال زن (اعم از منقول و غیرمنقول، شامل عین عرصه و اعیان) ارث می برد. به عبارت دیگر، نیازی به قیمت گذاری اموال غیرمنقول نیست و مرد مستقیماً از عین ملک، زمین و ساختمان سهم خود را دریافت می کند.

تنها وارث بودن مرد

یکی دیگر از تفاوت های کلیدی در ارث زوجین، در شرایطی است که مرد تنها وارث زن متوفی باشد. اگر مرد، تنها وارث همسر خود باشد و هیچ وارث نسبی دیگری برای زن وجود نداشته باشد، تمام اموال زن به شوهر می رسد. این وضعیت کاملاً برعکس حالت تنها وارث بودن زن از شوهر است که در آن زن تنها سهم الارث قانونی خود را می برد و مابقی به حاکم تعلق می گیرد.

موانع خاص ارث زوجین و سایر موارد

علاوه بر موانع عمومی ارث که پیش تر به آن ها اشاره شد (مانند قتل، کفر و لعان)، برخی موارد خاص نیز می توانند بر ارث بردن زن و شوهر تأثیر بگذارند.

نکاح در مرض

ماده ۹۴۵ قانون مدنی به حالتی اشاره دارد که مردی در دوران بیماری (مرض متصل به فوت) با زنی عقد نکاح دائم می بندد و قبل از نزدیکی (دخول) به دلیل همان بیماری فوت می کند. در این صورت، زن از او ارث نمی برد. اما اگر پس از نزدیکی یا پس از بهبودی از آن مرض فوت کند، زن از او ارث خواهد برد.

فوت همزمان یا بدون تقدم و تأخر

گاهی ممکن است زن و شوهر به دلیل یک حادثه مشترک (مانند غرق شدن، زیر آوار ماندن، تصادف) همزمان فوت کنند و نتوان تقدم و تأخر فوت هیچ یک را تشخیص داد. در این حالت، طبق قانون مدنی (مواد ۸۷۳ و ۸۷۴)، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و اموال هر یک به ورثه نسبی خودش منتقل می شود. دلیل این امر آن است که یکی از شرایط اساسی توارث، زنده بودن وارث در زمان فوت مورث است، و در این موارد، این شرط قابل احراز نیست.

مقایسه اجمالی سهم الارث زن و مرد از یکدیگر

برای درک بهتر تفاوت ها، می توان سهم الارث زن و مرد را در یک جدول مقایسه کرد:

وضعیت	سهم الارث زن از شوهر	سهم الارث مرد از زن
با فرزند یا نوه	یک هشتم (ثمن) از کل اموال	یک چهارم (ربع) از کل اموال
بدون فرزند یا نوه	یک چهارم (ربع) از کل اموال	یک دوم (نصف) از کل اموال
نوع اموال غیرمنقول	از قیمت (عرصه و اعیان)	از عین (عرصه و اعیان)
تنها وارث بودن	فقط سهم قانونی خود را می برد، مابقی به حاکم	تمام اموال را به ارث می برد

این جدول به خوبی نشان می دهد که در قانون ارث ایران، تفاوت های قابل توجهی در حقوق مالی زن و مرد در شرایط مشابه وجود دارد که از اهمیت بالایی برخوردار است.

فرآیندهای عملی و نکات مهم پس از فوت همسر

پس از فوت همسر، علاوه بر مسائل حقوقی مربوط به ارث، انجام برخی فرآیندهای اداری و مالی نیز ضروری است. شناخت این مراحل می تواند از سردرگمی و طولانی شدن روند جلوگیری کند.

انحصار وراثت

اولین گام عملی پس از فوت، گرفتن گواهی فوت و سپس اقدام برای انحصار وراثت است. انحصار وراثت فرآیندی قانونی است که طی آن، ورثه قانونی متوفی و سهم الارث هر یک به صورت رسمی مشخص می شود. مدارک مورد نیاز برای درخواست انحصار وراثت عبارتند از:

• گواهی فوت متوفی
• شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث
• عقدنامه دائم زوجین
• استشهادیه از شاهدان مبنی بر منحصر بودن وراث

این فرآیند از طریق شورای حل اختلاف محل آخرین اقامت متوفی آغاز می شود و بسته به ارزش ترکه (اموال باقیمانده)، ممکن است به دو صورت محدود یا نامحدود انجام شود. گواهی انحصار وراثت، سند رسمی است که ورثه را قادر می سازد تا نسبت به تقسیم ترکه و نقل و انتقال اموال اقدام کنند.

مالیات بر ارث

مالیات بر ارث یکی از تعهدات مالی است که وراث پس از فوت متوفی باید پرداخت کنند. قانون مالیات های مستقیم در سال ۱۳۹۵ اصلاحاتی را در این زمینه اعمال کرده است که بر اساس آن، متوفیان فوت شده پس از این تاریخ مشمول قوانین جدید مالیات بر ارث می شوند. مهمترین نکته در این بخش، لزوم تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۱۹) به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار، ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی است. عدم رعایت این مهلت می تواند منجر به تعلق جریمه و عدم بهره مندی از معافیت های قانونی شود.

برخی هزینه ها و بدهی ها از ترکه قبل از محاسبه مالیات کسر می شوند، مانند:

• هزینه های کفن و دفن (در حدود عرف و عادات)
• دیون محقق و واجبات مالی و عبادی متوفی (مانند مهریه، نفقه، خمس، زکات)

معافیت هایی نیز برای برخی اموال (مانند حقوق بازنشستگی و وظیفه، وجوه بیمه های عمر) و همچنین برای ورثه طبقه اول (مانند همسر، فرزندان) در نظر گرفته شده است.

هزینه های مربوط به فرآیند ارث

فرآیند تقسیم ارث می تواند شامل هزینه های مختلفی باشد که ورثه باید در نظر بگیرند. این هزینه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• هزینه های دادرسی: مربوط به تشکیل پرونده و پیگیری در محاکم قضایی.
• هزینه کارشناسی: در صورتی که نیاز به ارزیابی و قیمت گذاری اموال باشد، کارشناسان رسمی دادگستری تعیین می شوند که مستلزم پرداخت حق الزحمه است.
• هزینه وکیل: در صورت استفاده از خدمات وکیل، حق الوکاله نیز به هزینه ها اضافه می شود.
• مالیات بر ارث: که قبلاً توضیح داده شد.
• هزینه های انتقال سند: برای انتقال رسمی اموال به نام ورثه.

نقش مشاوره حقوقی

با توجه به پیچیدگی های قوانین ارث و تعدد سناریوهای ممکن، بهره گیری از مشاوره حقوقی با وکلای متخصص در امور ارث بسیار توصیه می شود. وکیل می تواند در مراحل مختلف از جمله جمع آوری مدارک، تهیه اظهارنامه مالیاتی، انجام انحصار وراثت، پیگیری سهم الارث، و حل اختلافات احتمالی بین ورثه، راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد. این امر به خصوص در مواردی که دارایی های خاصی وجود دارد یا ورثه در مورد تقسیم ترکه به توافق نمی رسند، حیاتی است.

سوالات متداول (FAQ)

آیا در عقد موقت، زن و شوهر از هم ارث می برند؟

خیر، بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی و رویه قضایی، در عقد موقت (صیغه)، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند، حتی اگر شرط ارث بردن در ضمن عقد گنجانده شده باشد؛ چنین شرطی باطل و بلااثر است.

سهم ارث زن از شوهر در صورت داشتن چندین همسر چگونه محاسبه می شود؟

در صورت تعدد زوجات (چند همسر دائمی)، سهم الارث یک هشتم یا یک چهارم (بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی) به صورت مساوی بین تمامی همسران دائمی تقسیم می شود. برای مثال، اگر شوهر سه همسر دائم داشته باشد و فرزند هم داشته باشد، سهم یک هشتم بین سه زن تقسیم می شود، یعنی هر یک یک بیست و چهارم از کل اموال را به ارث می برند.

اگر شوهر قبل از فوت، تمام اموالش را به نام فرزندانش منتقل کرده باشد، آیا زن ارث می برد؟

اگر انتقال اموال به صورت قانونی و صحیح (مانند هبه، صلح یا فروش) در زمان حیات و صحت عقل شوهر صورت گرفته باشد، آن اموال دیگر جزو ترکه متوفی محسوب نمی شوند و زن (یا هر وارث دیگری) نمی تواند از آن ها ارث ببرد. اما اگر انتقال صوری، با قصد فرار از دین (مثل مهریه زن) یا در زمان بیماری متصل به فوت (به قصد محروم کردن از ارث) صورت گرفته باشد، ممکن است باطل یا قابل ابطال باشد و زن بتواند حقوق خود را از دادگاه مطالبه کند.

تفاوت ارث زن از اموال منقول و غیرمنقول شوهر چیست؟

بر اساس اصلاحیه سال ۱۳۸۷ قانون مدنی، زن از کلیه اموال منقول شوهر (مانند پول، طلا، خودرو) از عین آن ارث می برد. اما در مورد اموال غیرمنقول (مانند خانه و زمین)، زن از «قیمت» عرصه و اعیان ارث می برد، نه از «عین» آن ها. یعنی ابتدا اموال غیرمنقول قیمت گذاری می شوند و سپس سهم زن از آن قیمت به او پرداخت می شود.

آیا مرد از عین اموال غیرمنقول زن ارث می برد؟

بله، برخلاف زن، مرد از تمامی اموال زن (منقول و غیرمنقول، شامل عین عرصه و اعیان) ارث می برد و سهم خود را مستقیماً از عین اموال دریافت می کند و نیازی به قیمت گذاری و تبدیل به وجه نقد نیست.

در صورت فوت همسر و عدم تقسیم ارث، اگر وارث دیگری (مانند مادر) نیز فوت کند، چه می شود؟

اگر زن پس از فوت شوهر و قبل از تقسیم ترکه فوت کند، سهم الارث او از شوهر به ترکه خودش (زن) اضافه می شود و سپس ورثه زن (مانند فرزندان، پدر و مادر زن) از این سهم و سایر اموال زن، ارث می برند. به عبارت دیگر، سهم ارثی که زن از شوهرش می برده، دیگر به او تعلق نمی گیرد بلکه به وارثان خود زن تعلق خواهد گرفت.

آیا مهریه جزو سهم الارث زن محسوب می شود؟

خیر، مهریه جزو سهم الارث زن محسوب نمی شود. مهریه یک حق مالی مستقل است که بر ذمه شوهر قرار دارد و پس از فوت شوهر، زن به عنوان بستانکار می تواند آن را از ترکه مطالبه کند. پرداخت مهریه و سایر دیون (مانند نفقه و اجرت المثل) بر تقسیم ارث مقدم است و باید قبل از تقسیم ترکه بین ورثه، پرداخت شود.

یک هشتم یا یک چهارم ارث زن دقیقاً چگونه محاسبه و پرداخت می شود؟

این سهم (یک هشتم یا یک چهارم) از کل دارایی های متوفی پس از کسر دیون، واجبات مالی و هزینه های کفن و دفن محاسبه می شود. برای اموال منقول، زن مستقیماً سهم خود را از عین اموال دریافت می کند. اما برای اموال غیرمنقول، همانطور که گفته شد، پس از قیمت گذاری توسط کارشناس، ورثه دیگر باید مبلغ معادل سهم زن را به او پرداخت کنند. در صورت عدم توافق یا امتناع ورثه، زن می تواند از طریق دادگاه درخواست فروش اموال و دریافت سهم خود را مطرح کند.

آیا در صورت فوت همسر، حقوق بازنشستگی او نیز به عنوان ارث تقسیم می شود؟

حقوق بازنشستگی یا وظیفه متوفی معمولاً جزو ترکه محسوب نمی شود و تابع قوانین خاص خود در صندوق های بازنشستگی است. این حقوق پس از فوت فرد، به مستمری بگیران واجد شرایط (شامل همسر، فرزندان، و در برخی موارد پدر و مادر) طبق مقررات مربوطه پرداخت می شود و نحوه تقسیم آن با تقسیم ارث متفاوت است. این وجوه معمولاً از مالیات بر ارث نیز معاف هستند.

نتیجه گیری

ارث در صورت فوت همسر، از جمله پیچیده ترین و حساس ترین موضوعات حقوقی است که در آن، جنبه های عاطفی و مالی به هم گره می خورند. آگاهی از سهم الارث قانونی زن از شوهر و مرد از زن، تفاوت های کلیدی در نوع اموال قابل توارث، و همچنین شرایط خاصی نظیر تعدد زوجات یا طلاق، برای تمامی افراد درگیر این فرآیند حیاتی است. قانون مدنی ایران، با در نظر گرفتن مبانی فقهی و اجتماعی، قواعد مشخصی را برای این موضوع تدوین کرده که اصلاحیه سال ۱۳۸۷ در حوزه ارث زن از اموال غیرمنقول، گامی مهم در جهت بهبود حقوق مالی زنان به شمار می آید. رعایت دقیق مراحل قانونی انحصار وراثت و مالیات بر ارث، و همچنین مشورت با وکلای متخصص، می تواند به تسهیل این فرآیند دشوار و جلوگیری از بروز اختلافات و مشکلات آتی کمک شایانی کند.