غار ایوب در کرمان

در پهناورترین استان کویری ایران کرمان گوهرهای پنهان و آشکاری وجود دارند که هر یک داستانی از تاریخ طبیعت و فرهنگ این سرزمین کهن را روایت می کنند. در میان این جاذبه های بی شمار غار ایوب در شهرستان شهربابک نه تنها به عنوان یک پدیده شگفت انگیز زمین شناختی خودنمایی می کند بلکه با دهانه عظیم و افسانه های کهن در هم آمیخته اش دروازه ای به سوی گذشته های دور و باورهای مردمان منطقه می گشاید. این غار که بر سینه کوهی به همین نام آرمیده با ساختار آذرین منحصر به فرد و ابعاد خیره کننده دهانه اش که عنوان بزرگترین دهانه غار آذرین ایران را به خود اختصاص داده مقصدی جذاب برای طبیعت گردان علاقه مندان به زمین شناسی و جستجوگران ردپای تاریخ و اسطوره است. کشف لایه های پنهان این غار درک عمیق تری از فرآیندهای طبیعی شکل گیری زمین و همچنین شیوه های زندگی و اعتقادات انسان های ادوار گذشته را میسر می سازد و تجربه ای فراموش نشدنی از عظمت طبیعت و پیوند آن با میراث فرهنگی را ارائه می دهد.

معرفی غار ایوب کرمان

غار ایوب یکی از برجسته ترین و خاص ترین جاذبه های طبیعی استان کرمان و به طور کلی ایران محسوب می شود. این غار که در نزدیکی شهر شهربابک واقع شده شهرت اصلی خود را مدیون دو ویژگی اصلی است: دهانه بسیار بزرگ و باشکوه آن و همچنین پیشینه تاریخی و افسانه های مرتبط با آن. دهانه این غار با ابعادی چشمگیر به عنوان بزرگترین دهانه غار آذرین در کشور شناخته می شود و عظمت آن در لحظه ورود هر بازدیدکننده ای را تحت تأثیر قرار می دهد. غار ایوب نه تنها یک پدیده زمین شناختی است که از دل فرآیندهای آتشفشانی سر برآورده بلکه مکانی است که در طول هزاران سال شاهد حضور انسان بوده و ردپای تمدن های کهن از جمله دوره اشکانیان در آن یافت شده است. این ترکیب از زیبایی طبیعی خیره کننده اهمیت زمین شناختی و پیشینه باستان شناسی غار ایوب را به مقصدی چندوجهی تبدیل کرده که هم برای علاقه مندان به طبیعت و کوهنوردی هم برای تاریخ پژوهان و هم برای کسانی که به دنبال مکان های اسرارآمیز و سرشار از داستان و افسانه هستند جذابیت دارد. نامگذاری غار نیز خود بخشی از این داستان هاست و به باورها و اعتقادات محلی مردم منطقه پیوند خورده است.

موقعیت جغرافیایی غار ایوب در کرمان

غار ایوب در بخش جنوب شرقی شهر دهج یکی از توابع شهرستان شهربابک در استان کرمان قرار گرفته است. این غار بر روی دامنه های کوهی با همین نام یعنی کوه ایوب واقع شده است. کوه ایوب خود بخشی از رشته کوه های مرکزی ایران به شمار می رود و ارتفاعی در حدود ۳۲۰۰ متر از سطح دریا دارد. موقعیت قرارگیری غار در ارتفاعات این کوه دسترسی به آن را نیازمند مقداری کوهنوردی و پیمایش مسیر می کند. این موقعیت کوهستانی در دل جغرافیای عمدتاً کویری استان کرمان باعث شده است که منطقه اطراف غار چشم اندازهای طبیعی زیبا و متفاوتی داشته باشد. فاصله غار تا روستای دهنج حدود ۷ کیلومتر است و این روستا معمولاً به عنوان نقطه آغاز دسترسی به غار شناخته می شود. قرارگیری غار در این منطقه آن را به یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهرستان شهربابک تبدیل کرده و بازدید از آن اغلب با سایر دیدنی های تاریخی و طبیعی منطقه مانند روستای تاریخی میمند منطقه جوزم و دریاچه مخرگه ترکیب می شود. این موقعیت جغرافیایی علاوه بر اهمیت گردشگری نقش مهمی در شکل گیری و حفظ ساختار زمین شناختی منحصر به فرد غار ایوب داشته است.

مسیر دسترسی به غار ایوب

برای دسترسی به غار ایوب در شهرستان شهربابک کرمان لازم است ابتدا خود را به استان کرمان و سپس به شهر شهربابک برسانید. اگر از سمت بندرعباس به سمت تهران در حرکت هستید می توانید از جاده اصلی استفاده کنید. پس از رسیدن به دو راهی جوزم مسیر خود را به سمت شهربابک ادامه دهید. غار ایوب در فاصله تقریبی ۷ کیلومتری روستای دهنج قرار دارد. معمولاً مسیر دسترسی به غار از طریق روستای دهنج می گذرد. برای رسیدن به دهانه غار که در ارتفاعی بر روی کوه ایوب قرار دارد نیاز به پیمایش و کوهنوردی در مسیری مشخص و تا حدودی شیب دار است. این مسیر معمولاً پاکوب و مشخص است اما بسته به شرایط فیزیکی فرد ممکن است کمی چالش برانگیز باشد. در بخش هایی از مسیر و همچنین در داخل غار برای سهولت تردد بازدیدکنندگان امکاناتی مانند پلکان و نرده های فلزی نصب شده است. با این حال آمادگی جسمانی نسبی و استفاده از تجهیزات مناسب برای کوهنوردی سبک توصیه می شود. پس از رسیدن به پای کوه یا نقطه ای مشخص برای شروع پیاده روی مسیر صعود به سمت دهانه غار آغاز می شود که با رسیدن به دهانه عظیم غار سختی مسیر تا حد زیادی فراموش می شود و عظمت آن پاداش تلاش شما خواهد بود.

قدمت غار ایوب کرمان

قدمت غار ایوب را می توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد: قدمت زمین شناختی و قدمت حضور انسان در آن. از نظر زمین شناختی غار ایوب از نوع غارهای آذرین است که در اثر فرآیندهای مرتبط با فعالیت های آتشفشانی شکل گرفته اند. این فرآیندها به میلیون ها سال پیش بازمی گردد و نشان دهنده قدمت بسیار زیاد ساختار اصلی غار به عنوان یک پدیده طبیعی است. سنگ ها و دیواره های غار گواه این منشأ آتشفشانی هستند. اما از منظر باستان شناسی و حضور انسان تحقیقات و کاوش های انجام شده در داخل غار ایوب نشان می دهد که این مکان در دوره های تاریخی مختلف به عنوان پناهگاه یا محل سکونت مورد استفاده قرار گرفته است. شواهد باستان شناختی یافت شده به ویژه آثاری که به دوره اشکانیان (حدود ۲۵۰ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد) نسبت داده می شوند نشان دهنده قدمت سکونت انسان در این غار است. این موضوع غار ایوب را نه تنها یک جاذبه طبیعی بلکه یک سایت باستان شناسی مهم نیز مطرح می کند. حضور انسان در این غار در طول اعصار باعث شکل گیری باورها افسانه ها و حتی تغییراتی در ساختار داخلی آن (مانند ایجاد برخی فضاهای دست ساز) شده است که به لایه های مختلف تاریخی و فرهنگی این مکان می افزاید و قدمت آن را در ذهن و زبان مردم منطقه تثبیت می کند.

نحوه شکل گیری غار ایوب

شکل گیری غار ایوب فرآیندی پیچیده و چند مرحله ای است که ریشه در فعالیت های زمین شناختی و آتشفشانی منطقه دارد. این غار از نوع غارهای آذرین یا ولکانیکی محسوب می شود که برخلاف غارهای آهکی که بر اثر انحلال سنگ ها توسط آب شکل می گیرند از سرد شدن و انجماد گدازه های آتشفشانی به وجود می آیند. در مورد غار ایوب اعتقاد بر این است که این غار در اثر انفجار بخار آب در زیر لایه های گدازه های داسیتی (نوعی سنگ آتشفشانی) شکل گرفته است. زمانی که آب در زیر گدازه های داغ محبوس می شود به سرعت تبخیر شده و بخار حاصل با فشار زیاد باعث ایجاد حفره ها و شکاف هایی در توده گدازه می شود. با سرد شدن گدازه ها این حفره ها به صورت فضاهای غار مانند باقی می مانند. علاوه بر این فرآیند اولیه عوامل طبیعی دیگری نیز در طول هزاران سال به بزرگتر شدن و شکل گیری نهایی غار کمک کرده اند. تغییرات دمایی و رطوبت در داخل غار باعث انبساط و انقباض دیواره های سنگی شده که منجر به جدا شدن و ریزش تکه های بزرگ سنگ و در نتیجه افزایش وسعت غار شده است. همچنین فرسایش بادی نقش مهمی در صیقل دادن و شکل دهی دیواره های غار ایوب داشته است. ذرات شن و ماسه که توسط باد حمل می شوند با سرعت به دیواره ها برخورد کرده و در طول زمان حفره های کوچک و بزرگ و الگوهای لانه زنبوری شکلی را بر روی سطح سنگ ها ایجاد کرده اند که جلوه ای زیبا و منحصر به فرد به دیواره های غار بخشیده است. بنابراین غار ایوب نتیجه ترکیبی از انفجارات بخار در گدازه های آتشفشانی و فرآیندهای فرسایشی طولانی مدت است.

علت نامگذاری غار ایوب

نامگذاری غار ایوب به داستان ها و باورهای ریشه دار مردم محلی منطقه شهربابک و مناطق اطراف بازمی گردد. بر اساس این باورها و افسانه ها حضرت ایوب (ع) پیامبر صبر و استقامت مدتی از زندگی خود را در این غار سپری کرده است. مردم منطقه اعتقاد دارند که حضرت ایوب در زمان بیماری و رنج به این مکان پناه آورده و در آنجا به درمان و آرامش رسیده است. یکی از دلایل اصلی این باور وجود چشمه ای گوارا در داخل غار است. طبق افسانه ها حضرت ایوب با استفاده از آب این چشمه از بیماری پوستی خود شفا یافته است. همین موضوع باعث شده که مردم محلی آب این چشمه را متبرک بدانند و حتی امروزه نیز آن را به خارج از غار هدایت کرده و برای مصارف مختلف استفاده کنند. علاوه بر چشمه وجود گودی یا اثری شبیه به جای پا بر روی سینه صخره ای در بخش هایی از غار نیز به عنوان ردپای حضرت ایوب تعبیر می شود و این باور را تقویت می کند که آن حضرت در این مکان حضور داشته است. این ارتباط با یک شخصیت مقدس در باورهای دینی باعث شده که غار ایوب نه تنها یک جاذبه طبیعی بلکه یک مکان زیارتی نیز محسوب شود و سالانه بسیاری از مردم با نیت زیارت طلب حاجت و ادای نذر به این غار سفر کنند. نام غار یادآور این افسانه و پیوند عمیق آن با تاریخ شفاهی و اعتقادات فرهنگی مردم منطقه است.

ثبت غار ایوب شهربابک (بزرگترین دهانه غار ایران)

غار ایوب در شهرستان شهربابک کرمان به دلیل اهمیت فراوان خود از جنبه های مختلف به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ثبت ملی که در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۹۴۵ صورت پذیرفته نشان دهنده ارزش بالای این غار از نظر زمین شناسی باستان شناسی و گردشگری است. یکی از برجسته ترین ویژگی هایی که غار ایوب را از بسیاری از غارهای دیگر متمایز می کند و در ثبت ملی آن نقش داشته دهانه بسیار بزرگ و باشکوه آن است. ابعاد این دهانه با طولی حدود ۶۰ متر و ارتفاعی بالغ بر ۸۰ متر آن را به بزرگترین دهانه غار آذرین در تمام ایران تبدیل کرده است. این عظمت در دهانه ورودی اولین چیزی است که نگاه هر بازدیدکننده ای را مجذوب می کند و حس شگفتی را در او برمی انگیزد. این ویژگی منحصر به فرد زمین شناختی غار ایوب را به یک نمونه کم نظیر برای مطالعه فرآیندهای شکل گیری غارهای آتشفشانی تبدیل کرده است. ثبت ملی غار ایوب علاوه بر تأکید بر اهمیت این پدیده طبیعی به حفظ و حراست از آن برای نسل های آینده کمک می کند و زمینه را برای معرفی بیشتر و بهتر این جاذبه ارزشمند فراهم می آورد. این عنوان «بزرگترین دهانه غار آذرین ایران» خود به تنهایی دلیلی کافی برای بازدید از این شاهکار طبیعی است و نام دیگر آن «خمیازه بزرگ تاریخ» به خوبی گویای این عظمت خیره کننده است.

دیدنی های غار ایوب

غار ایوب تنها محدود به دهانه عظیم و ساختار سنگی اش نیست؛ در داخل این غار بخش ها و نقاطی وجود دارند که هر یک داستان یا ویژگی خاص خود را دارند و به جذابیت های این مکان افزوده اند. پس از ورود به غار و عبور از دهانه باشکوه فضایی وسیع و دلباز در مقابل بازدیدکننده قرار می گیرد. دیواره های سنگی با بافت های متنوع از جمله الگوهای لانه زنبوری حاصل از فرسایش بادی اولین چیزی هستند که توجه را جلب می کنند. در نقاط مختلف غار آثار و شواهدی از حضور انسان در گذشته از جمله دیواره های دست ساز و فضاهایی که به نظر می رسد برای سکونت یا استراحت استفاده می شده اند دیده می شود. اما بخش های خاصی در داخل غار وجود دارند که به دلیل افسانه ها و باورهای محلی شهرت بیشتری یافته اند و به نقاط دیدنی اصلی غار تبدیل شده اند. این نقاط شامل حوضچه ای با آب گوارا که به چشمه غار معروف است فضایی که به عنوان منزلگاه زائرین شناخته می شود و سه نقطه خاص که هر یک با داستانی مجزا همراه هستند: حوض آرزوها سوراخ حلال و حروم و جایگاه بچه مهتابی. این دیدنی ها تلفیقی از پدیده های طبیعی و فرهنگی هستند که تجربه بازدید از غار ایوب را غنی تر و معنادارتر می سازند.

حوض آرزوها

یکی از نقاط دیدنی و اسرارآمیز درون غار ایوب که با باورها و افسانه های محلی گره خورده مکانی است که به «حوض آرزوها» یا «جوقن» معروف است. این محل در نزدیکی چشمه آب غار قرار دارد؛ جایی که باریکه ای از آب از سقف غار جاری شده و در نهایت در حوضچه ای کوچک جمع می شود. در بالا دست این حوضچه بر روی یک سطح نسبتاً صاف و مسطح چاله ای کوچک و هاونگ مانند در دل سنگ دیده می شود. این چاله همان حوض آرزوهاست. افسانه ای قدیمی در میان مردم منطقه وجود دارد که می گوید اگر فردی در کنار این چاله بایستد آرزویی در دل کند و سپس تکه سنگی را در چاله بیندازد نتیجه پرتاب سنگ نشان دهنده برآورده شدن یا نشدن آرزویش خواهد بود. اگر سنگ پس از برخورد با چاله به سمت بیرون پرتاب شود گفته می شود که آرزو برآورده خواهد شد. این باور باعث شده که بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین غار این مراسم نمادین را اجرا کنند و با امید به برآورده شدن خواسته هایشان سنگی را در حوض آرزوها بیندازند. این مکان نمونه ای بارز از پیوند طبیعت با فرهنگ باورها و آیین های مردمان منطقه است و جلوه ای از تاریخ شفاهی و فولکلور غار ایوب را به نمایش می گذارد.

سوراخ حلال و حروم

در بخش غربی دیواره های داخلی غار ایوب پدیده ای طبیعی وجود دارد که به دلیل شکل و موقعیت خاص خود در باورهای مردم محلی جایگاهی ویژه یافته و به «سوراخ حلال و حروم» شهرت پیدا کرده است. این سوراخ یک حفره دایره ای شکل نسبتاً بزرگ اما با عمق کم در دل صخره است. آنچه این سوراخ را از سایر حفره ها متمایز می کند افسانه ای است که درباره آن نقل می شود. طبق این افسانه تنها کسانی که «حلال زاده» باشند می توانند از این سوراخ عبور کنند و افراد «حرام زاده» قادر به رد شدن از آن نیستند. این باور قدیمی که ریشه در فرهنگ و اعتقادات اخلاقی مردم منطقه دارد باعث شده که برخی از بازدیدکنندگان برای «آزمایش» پاکدامنی خود یا اثبات حلال زادگی سعی در عبور از این سوراخ داشته باشند. هرچند از دیدگاه علمی و منطقی عبور از این سوراخ صرفاً به ابعاد بدنی فرد و مهارت او در عبور از فضاهای تنگ بستگی دارد اما اهمیت فرهنگی و نمادین این افسانه در میان مردم منطقه سوراخ حلال و حروم را به یکی از نقاط دیدنی و مورد توجه در غار ایوب تبدیل کرده است. این بخش از غار نمونه ای دیگر از تلفیق پدیده های طبیعی با دنیای باورها و اسطوره هاست.

جایگاه بچه مهتابی

یکی دیگر از نقاط اسرارآمیز و پر رمز و راز غار ایوب قسمتی است که به «جایگاه بچه مهتابی» شهرت دارد. این مکان در حدود ۱۵۰ متری بالاتر از «منزلگاه» یا همان صحن مرکزی غار که محل استراحت بازدیدکنندگان است قرار گرفته است. در این جایگاه گودی یا فرورفتگی خاصی بر روی سطح سنگی دیده می شود که از نظر ظاهری شبیه به ردپای بزرگ یک انسان به نظر می رسد. مردم محلی و زائرین غار این اثر را به حضرت ایوب نسبت می دهند و معتقدند که این ردپای آن پیامبر است که در این مکان بر جای مانده است. اما افسانه مرتبط با «بچه مهتابی» به این نقطه ابعادی دیگر نیز می بخشد. بر اساس این افسانه شب های جمعه تعدادی کودک که به آن ها «بچه مهتابی» گفته می شود (شخصیت هایی شبیه به ارواح یا موجودات ماورایی) در این جایگاه حاضر می شوند و به تلاوت قرآن می پردازند. برخی از مردم محلی حتی ادعا کرده اند که صدای تلاوت قرآن این کودکان را در شب های جمعه شنیده اند. این افسانه فضایی از تقدس و رمزآلودگی به این بخش از غار بخشیده و آن را به محلی برای زیارت و تفکر تبدیل کرده است. جایگاه بچه مهتابی نمادی از پیوند عمیق این غار با باورهای دینی و فرهنگ شفاهی منطقه است و بر جنبه زیارتی و روحانی غار ایوب تأکید دارد.

بهترین زمان بازدید از غار ایوب کرمان

با توجه به موقعیت جغرافیایی غار ایوب که در منطقه ای کوهستانی در دل استان عمدتاً کویری کرمان واقع شده است انتخاب زمان مناسب برای بازدید از این مکان اهمیت زیادی دارد تا تجربه ای دلپذیر و راحت داشته باشید. به طور کلی بهترین زمان برای سفر به غار ایوب و لذت بردن از طبیعت و دیدنی های آن فصل بهار اواخر تابستان و اوایل فصل پاییز است. در این فصول آب و هوای منطقه معتدل تر است؛ نه گرمای شدید تابستان کویر آزاردهنده است و نه سرمای سوزناک زمستان. فصل بهار به ویژه اردیبهشت ماه با طراوت طبیعت و آب و هوای خنک و دلپذیر زمان بسیار مناسبی برای بازدید است. اواخر تابستان و اوایل پاییز نیز با کاهش تدریجی دما و هوای دلنشین فرصت خوبی برای کوهنوردی و پیمایش مسیر دسترسی به غار فراهم می کند. در فصول سرد سال مانند زمستان به دلیل ارتفاع منطقه هوا بسیار سرد می شود و ممکن است مسیر دسترسی به غار با برف و یخبندان همراه باشد که پیمایش را دشوار و خطرناک می کند. همچنین باید توجه داشت که حتی در فصول معتدل دمای هوا در داخل غار و به ویژه در شب ها می تواند بسیار پایین بیاید بنابراین اگر قصد ماندن طولانی در منطقه را دارید باید آمادگی لازم را داشته باشید. بازدید در طول روز و روشنایی هوا به خصوص در فصول مناسب توصیه می شود.

وسایل مورد نیاز برای سفر به غار ایوب

بازدید از غار ایوب به دلیل موقعیت کوهستانی و نیاز به پیمایش مسیر نیازمند آمادگی و به همراه داشتن برخی وسایل ضروری است تا سفر شما راحت تر و ایمن تر باشد. از آنجایی که برای رسیدن به دهانه غار باید مسیری کوهستانی و شیب دار را طی کنید پوشیدن کفش مناسب برای کوهنوردی یا پیاده روی در طبیعت بسیار اهمیت دارد. کفش های ورزشی یا کوهنوردی با زیره مناسب که از مچ پا حمایت کنند بهترین گزینه هستند. همچنین پوشیدن لباس های مناسب فصل و متناسب با فعالیت کوهنوردی توصیه می شود؛ لباس هایی که راحت باشند و امکان حرکت آزادانه را فراهم کنند. حتی در فصول گرم سال به دلیل احتمال کاهش دما در ارتفاع و داخل غار به همراه داشتن یک لایه لباس گرمتر مانند سویشرت یا کاپشن سبک می تواند مفید باشد. حمل یک کوله پشتی سبک برای قرار دادن وسایل ضروری مانند بطری آب بسیار مهم است. هرچند چشمه ای در داخل غار وجود دارد اما دسترسی به آب آشامیدنی همواره تضمین شده نیست بنابراین همراه داشتن آب کافی برای مسیر پیمایش و حضور در غار ضروری است. سایر وسایل مفید می تواند شامل کلاه عینک آفتابی (به خصوص در فصول گرم) کرم ضد آفتاب مقداری تنقلات انرژی زا و کیت کمک های اولیه کوچک باشد. اگر قصد دارید به عمق بیشتری از غار بروید چراغ قوه یا هدلایت نیز لازم است. همچنین رعایت نکات ایمنی در کوهنوردی و حفظ محیط زیست غار و منطقه اطراف آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

غار ایوب کجاست؟

غار ایوب در استان کرمان شهرستان شهربابک در نزدیکی روستای دهنج و بر روی کوهی به همین نام واقع شده است.

غار ایوب در کدام استان است؟

غار ایوب در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد.

غار ایوب کرمان چه وقت هایی باز است؟

غار ایوب به عنوان یک جاذبه طبیعی معمولاً در تمام طول سال قابل دسترسی است اما بهترین زمان بازدید فصول بهار و پاییز است.

برای دیدن غار ایوب کرمان باید غارنوردی کنیم؟

برای رسیدن به دهانه غار نیاز به پیمایش مسیری کوهستانی و مقداری کوهنوردی سبک است اما برای ورود به بخش های اصلی غار لزوماً به تجهیزات غارنوردی حرفه ای نیاز نیست.

چه افسانه هایی پشت غار ایوب پنهان است؟

افسانه هایی در مورد سکونت حضرت ایوب (ع) در غار شفای ایشان از بیماری با آب چشمه وجود ردپای منتسب به ایشان و حضور موجوداتی به نام «بچه مهتابی» در شب های جمعه وجود دارد.

آیا غار ایوب جزو آثار ملی ایران است؟

بله غار ایوب در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۹۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مهم ترین ویژگی غار ایوب چیست؟

مهم ترین ویژگی غار ایوب دهانه بسیار بزرگ و باشکوه آن است که به عنوان بزرگترین دهانه غار آذرین ایران شناخته می شود.