چگونه تشویقی سگ را به‌طور مؤثر در فرآیند آموزش استفاده کنیم؟

سلام رفقا! می خوام امروز در مورد یه موضوع خیلی باحال و البته خیلی کاربردی صحبت کنم : تشویقی سگ. نه منظورم این نیست که فقط به سگتون یه تیکه بیسکوییت بدید و فکر کنید کار تمومه! قضیه خیلی فراتر از این حرفاست. تشویقی توی تربیت سگ مثل بنزین برای ماشینه مثل شارژر برای موبایله مثل… خب دیگه مثال بسه! 

من خودم یه سگ دارم به اسم “هاپو”. هاپو یه نژاد میکس شیطون و پرانرژیه که اولش فکر می کردم هیچ وقت نمیشه درست تربیتش کرد. خیلی لجباز بود و اصلا به حرف گوش نمی داد. انگار نه انگار من صاحبشم! هر چی زور می زدم و داد و بیداد می کردم بدتر می شد. تا اینکه یه روز با یه مربی سگ حرف زدم و اون بهم گفت : “رفیق سگت رو با تشویقی تربیت کن!“. اولش فکر کردم داره شوخی می کنه. آخه تشویقی؟ این همه چیزهای پیچیده و روش های عجیب غریب تربیت سگ هست اون وقت این می گه تشویقی؟ ولی خب گفتم یه امتحانی بکنم چی میشه مگه؟

چرا تشویقی اینقدر مهمه؟ (و چرا داد زدن فقط کار رو خراب تر می کنه)

بذارید اول یه کم علمی تر به قضیه نگاه کنیم بعدش میریم سراغ تجربه های خودم و راه حل های عملی. سگ ها کلا موجودات باهوش و یادگیرنده ای هستن ولی خب زبون ما رو که نمی فهمن! وقتی شما به سگتون دستور می دید “بشین” اون اصلا نمی فهمه “بشین” یعنی چی. ولی اگه شما همزمان با گفتن “بشین” یه حرکت خاص با دستتون نشون بدید و بعد از اینکه سگتون نشست بهش تشویقی بدید کم کم یاد می گیره که نشستن چه ربطی به اون کلمه و اون حرکت دست داره.

تشویقی ها مثل یه پل ارتباطی بین شما و سگتون عمل می کنن. وقتی سگتون یه کار درست انجام میده و شما بهش تشویقی می دید مغزش یه پیام دریافت می کنه : “آها! این کار خوب بود! باید دوباره این کار رو انجام بدم تا جایزه بگیرم!”. اینجوری کم کم رفتارهای درست توی سگتون تقویت میشه و رفتارهای ناخواسته کم کم از بین میره.

حالا برعکسش رو تصور کنید. شما به سگتون داد می زنید دعواش می کنید تنبیهش می کنید. سگتون چی یاد می گیره؟ فقط اینکه شما آدم ترسناکی هستید و باید ازتون دوری کنه! ترس و تنبیه فقط باعث میشه سگتون از شما فاصله بگیره و رابطه بینتون خراب بشه. هیچ سگی با ترسیدن و کتک خوردن تربیت نشده خیالتون راحت!

انواع تشویقی ها+ از بیسکوییت سگ تا مرغ پخته!

خب حالا که فهمیدیم تشویقی چقدر مهمه بریم سراغ اینکه چه نوع تشویقی هایی خوبه و چطور باید ازشون استفاده کنیم. تشویقی ها فقط بیسکوییت سگ نیستن! هر چیزی که سگتون دوست داشته باشه می تونه تشویقی باشه. البته باید یه سری نکات رو هم در نظر بگیرید :

• اندازه تشویقی : تشویقی ها نباید خیلی بزرگ باشن. یه تیکه کوچولو کافیه. اصلا لازم نیست یه بیسکوییت کامل بدید. هدف فقط اینه که یه مزه خوشایند به سگتون بدید و بهش بفهمونید کارش خوب بوده. اگه تشویقی بزرگ باشه هم زود سیر میشه و دیگه انگیزه نداره هم ممکنه چاق بشه. تشویقی های کوچیک و لقمه ای بهترین گزینه هستن.
• نوع تشویقی : باید ببینید سگتون چی رو بیشتر دوست داره. بعضی سگ ها عاشق بیسکوییت سگ هستن بعضی ها مرغ پخته بعضی ها پنیر بعضی ها حتی میوه و سبزیجات! تنوع بدید و امتحان کنید تا بفهمید سگتون به چی بیشتر واکنش نشون میده. من خودم برای هاپو از ترکیب مرغ پخته و بیسکوییت سگ استفاده می کنم. مرغ رو برای تمرین های سخت تر و مهم تر نگه میدارم چون خیلی دوستش داره و انگیزش رو خیلی بالا می بره.
• تشویقی های با ارزش بالا و پایین : یه چیزی که خیلی مهمه اینه که تشویقی ها رو دسته بندی کنید. تشویقی های با ارزش بالا برای کارهای خیلی خوب و مهم استفاده میشن مثلا وقتی سگتون یه فرمان جدید رو یاد می گیره یا وقتی توی یه موقعیت سخت رفتار خوبی از خودش نشون میده. تشویقی های با ارزش پایین برای تمرین های ساده تر و رفتارهای روزمره استفاده میشن مثلا وقتی سگتون میشینه یا وقتی میاد پیشتون وقتی صداش می کنید. مرغ پخته و گوشت کبابی برای هاپو تشویقی های با ارزش بالا هستن بیسکوییت سگ و تشویقی های خشک معمولی تشویقی های با ارزش پایین.

جدول انواع تشویقی و کاربردشون :

نوع تشویقی	ارزش تشویقی	کاربرد
بیسکوییت سگ معمولی	پایین	تمرین های روزمره تقویت رفتارهای ساده مثل نشستن و پاشو تشویق های گاه به گاه
تشویقی های خشک ویژه تربیت	متوسط	تمرین های جدید آموزش فرمان های پیچیده تر تقویت رفتارهای خوب در محیط های شلوغ
مرغ پخته شده بدون ادویه	بالا	یادگیری فرمان های جدید و سخت حل مشکلات رفتاری موقعیت های استرس زا تشویق های خیلی ویژه
گوشت کبابی بدون ادویه	بالا	مشابه مرغ پخته برای سگ هایی که مرغ دوست ندارن یا بهش حساسیت دارن تمرین های خیلی مهم و حساس
پنیر کم چرب	متوسط	تنوع در تشویقی ها برای سگ هایی که پنیر دوست دارن تمرین های جذاب تر
تکه های کوچک میوه و سبزیجات (هویج سیب)	پایین	تشویقی های سالم و کم کالری برای سگ هایی که اضافه وزن دارن تنوع در رژیم غذایی تشویق های سبک

نکته مهم : همیشه قبل از دادن هر نوع تشویقی جدید به سگتون مطمئن بشید که براش بی ضرر باشه و حساسیت نداشته باشه. مقدار تشویقی رو هم کنترل کنید تا سگتون چاق نشه.

زمان بندی تشویقی+ کلید موفقیت در تربیت سگ

زمان بندی تشویقی خیلی خیلی مهمه! تشویقی باید دقیقا بعد از انجام رفتار درست به سگ داده بشه. یعنی چی؟ یعنی اگه شما به سگتون می گید “بشین” و اون می شینه باید بلافاصله بعد از نشستنش بهش تشویقی بدید. اگه دیر تشویقی بدید سگتون گیج میشه و نمی فهمه برای چی جایزه گرفته. ممکنه فکر کنه برای کاری که آخر از همه انجام داده جایزه گرفته نه برای نشستن!

قانون طلایی تشویقی : ۳ثانیه! سعی کنید تشویقی رو حداکثر ظرف ۳ ثانیه بعد از انجام رفتار درست به سگتون بدید. هر چی سریع تر بهتر! اولش ممکنه یکم سخت باشه ولی با تمرین قلقش دستتون میاد.

مثال زمان بندی درست و غلط :

• زمان بندی درست : شما می گید “بشین” سگتون می شینه بلافاصله تشویقی رو بهش میدید و می گید “آفرین!”.
• زمان بندی غلط : شما می گید “بشین” سگتون می شینه شما کلی ذوق می کنید دست می زنید قربون صدقه اش می رید بعد تازه یادتون میفته تشویقی بدید! توی این فاصله سگتون ممکنه بلند شده باشه بچرخه یا هر کار دیگه ای انجام داده باشه. اون دیگه نمی فهمه برای نشستن جایزه گرفته.

چطور انگیزه سگ رو با تشویقی بالا ببریم؟

بعضی وقتا پیش میاد که سگتون انگیزه نداره تشویقی بگیره. ممکنه سیر باشه خسته باشه یا تشویقی رو دوست نداشته باشه. توی اینجور مواقع چی کار باید کرد؟

• تشویقی های جذاب تر : اگه سگتون به تشویقی های معمولی واکنش نشون نمیده تشویقی های با ارزش بالاتر رو امتحان کنید. مرغ پخته گوشت کبابی پنیر… هر چی که بیشتر دوست داره! تشویقی های جذاب تر انگیزه سگ رو خیلی بیشتر می کنن.
• گرسنگی ملایم : سگ گرسنه انگیزه بیشتری برای تشویقی گرفتن داره. البته منظورم این نیست که سگتون رو گرسنه نگه دارید! فقط سعی کنید تمرین های تشویقی رو قبل از وعده های غذایی انجام بدید نه بعدش که سیر شده.
• تنوع در تشویقی ها : اگه همیشه از یه نوع تشویقی استفاده کنید سگتون ممکنه خسته بشه و دیگه براش جذابیت نداشته باشه. تشویقی ها رو متنوع کنید. هر روز یه نوع تشویقی جدید بدید تا سگتون همیشه کنجکاو و مشتاق بمونه.
• محیط تمرین : محیط تمرین هم خیلی مهمه. اگه محیط خیلی شلوغ و پر از حواس پرتی باشه سگتون تمرکز کافی نداره و انگیزه تشویقی گرفتن هم کم میشه. محل تمرین رو خلوت و آروم نگه دارید. اولش توی خونه تمرین کنید بعد کم کم برید جاهای شلوغ تر.
• بازی و تشویق کلامی : فقط تشویقی خوراکی نیست که انگیزه سگ رو بالا می بره! بازی کردن با سگ و تشویق کلامی هم خیلی موثره. بعد از اینکه سگتون یه کار خوب انجام داد علاوه بر تشویقی خوراکی باهاش بازی کنید نوازشش کنید و با صدای بلند و خوشحال بهش بگید “آفرین!”. این تشویق های غیرخوراکی هم خیلی مهم هستن و رابطه شما و سگتون رو قوی تر می کنن.

مشکلات رایج با تشویقی و راه حل ها (تجربه های شخصی من)

خب تا اینجا کلی چیز یاد گرفتیم در مورد تشویقی. ولی همیشه همه چی گل و بلبل نیست! ممکنه توی مسیر تربیت سگ با تشویقی به یه سری مشکلات هم بر بخورید. می خوام چند تا از مشکلات رایجی که خودم باهاشون مواجه شدم رو براتون بگم و راه حل هایی که پیدا کردم رو هم باهاتون به اشتراک بذارم :

مشکل اول + سگم فقط با تشویقی کار انجام میده!

این یه مشکل خیلی رایجه. خیلی از صاحب های سگ فکر می کنن اگه فقط با تشویقی سگشون رو تربیت کنن سگشون وابسته به تشویقی میشه و فقط وقتی کار انجام میده که تشویقی ببینه. این تا حدی درسته ولی راه حل داره!

راه حل : به مرور زمان تشویقی رو کم کنید. وقتی سگتون یه فرمان رو خوب یاد گرفت دیگه لازم نیست هر بار بهش تشویقی بدید. تشویقی رو متغیر کنید. یعنی بعضی وقتا تشویقی بدید بعضی وقتا ندید. ولی همیشه تشویق کلامی و نوازش رو داشته باشید. هدف اینه که سگتون یاد بگیره که کار درست انجام دادن خودش یه چیز خوبه نه فقط بخاطر تشویقی.

تجربه شخصی : هاپو اولش دقیقا همینطوری بود. فقط وقتی تشویقی می دید کار انجام می داد. ولی من کم کم تشویقی رو کم کردم و به جاش تشویق کلامی و بازی رو بیشتر کردم. الان هاپو خیلی خوب به فرمان ها گوش میده حتی اگه تشویقی هم نباشه. البته هنوزم وقتی کار خیلی خوبی انجام میده یه تشویقی خوشمزه بهش میدم!

مشکل دوم + سگم تشویقی رو نمی خوره!

بعضی وقتا سگ ها به تشویقی بی اعتنایی می کنن. ممکنه سیر باشن استرس داشته باشن یا اصلا تشویقی رو دوست نداشته باشن.

راه حل :

• نوع تشویقی رو عوض کنید. شاید سگتون این تشویقی رو دوست نداره. تشویقی های مختلف رو امتحان کنید تا ببینید کدوم رو بیشتر دوست داره. مرغ پخته گوشت کبابی پنیر… تنوع بدید!
• محل تمرین رو عوض کنید. شاید محیط تمرین خیلی شلوغ و پر از حواس پرتیه. یه جای خلوت تر و آروم تر رو امتحان کنید.
• زمان تمرین رو عوض کنید. شاید سگتون سیر باشه. قبل از وعده های غذایی تمرین کنید.
• استرس سگ رو کم کنید. اگه سگتون استرس داره تمرین رو متوقف کنید و اول استرسش رو کم کنید. باهاش بازی کنید نوازشش کنید و محیط رو براش امن و آروم کنید.

تجربه شخصی : یه بار بردم هاپو رو پارک برای تمرین. پارک خیلی شلوغ بود و هاپو اصلا به تشویقی توجه نمی کرد. هر چی مرغ پخته بهش تعارف می کردم انگار نه انگار! فهمیدم محیط خیلی شلوغه و هاپو تمرکز نداره. رفتیم یه جای خلوت تر توی پارک و دوباره تمرین کردیم. این بار هاپو خیلی بهتر جواب داد و تشویقی ها رو هم با اشتیاق خورد.

مشکل سوم+ سگم برای تشویقی خیلی هیجان زده میشه و کنترلش سخت میشه!

بعضی سگ ها وقتی تشویقی می بینن خیلی هیجان زده میشن و ممکنه شروع کنن به پریدن پارس کردن یا گاز گرفتن دست شما! این خیلی بده و باید جلوی این رفتار رو بگیرید.

راه حل :

• آرامش خودتون رو حفظ کنید. وقتی سگتون هیجان زده میشه شما نباید هیجان زده تر بشید! آروم و خونسرد بمونید.
• تشویقی رو پنهان کنید. تشویقی رو توی جیبتون یا پشت سرتون نگه دارید و فقط وقتی به سگتون نشون بدید که آرومه.
• تشویقی رو به آرومی بدید. تشویقی رو با دست آروم و بدون حرکت ناگهانی به سگتون بدید. اگه سگتون خواست دستتون رو گاز بگیره یا بپره تشویقی رو پس بگیرید و دوباره امتحان کنید.
• تمرین “آروم باش“. به سگتون یاد بدید که قبل از گرفتن تشویقی باید آروم باشه. وقتی سگتون آرومه بهش تشویقی بدید. وقتی هیجان زده میشه تشویقی رو پس بگیرید. این کار رو تکرار کنید تا سگتون یاد بگیره که برای گرفتن تشویقی باید آروم باشه.

تجربه شخصی : هاپو اوایل وقتی تشویقی می دید خیلی هیجان زده میشد و شروع می کرد به پریدن و پارس کردن. خیلی سخت بود کنترلش! ولی من با تمرین “آروم باش” تونستم این مشکل رو حل کنم. الان هاپو یاد گرفته که باید قبل از گرفتن تشویقی آروم و منتظر بمونه.

تشویقی های غیرخوراکی+ جایگزین های جذاب و موثر

یادتون باشه تشویقی فقط خوراکی نیست! تشویقی های غیرخوراکی هم خیلی مهم و موثر هستن. بعضی وقتا حتی از تشویقی خوراکی هم بهتر جواب میدن! تشویقی های غیرخوراکی شامل چی میشه؟

• تشویق کلامی : گفتن کلماتی مثل “آفرین” “خوبه” “درسته” “عالیه” با صدای بلند و خوشحال. سگ ها لحن صدای ما رو خیلی خوب می فهمن و تشویق کلامی خیلی براشون انگیزه بخش و خوشحال کننده است.
• نوازش و محبت : نوازش کردن سگ بغل کردنش خاروندن پشت گوشش… این کارها خیلی برای سگ ها لذت بخش و آرامش بخشه و می تونه یه تشویقی خیلی خوب باشه.
• بازی : بازی کردن با سگ توپ بازی طناب کشی دنبال کردن… بازی کردن برای سگ ها هم تفریحه هم ورزش هم یه نوع تشویقی! بعضی وقتا بازی کردن با سگ خیلی بیشتر از یه تیکه بیسکوییت براش ارزش داره.
• اجازه دادن به انجام کار مورد علاقه : بعضی وقتا تشویقی می تونه این باشه که به سگتون اجازه بدید کاری که دوست داره رو انجام بده. مثلا اگه سگتون عاشق دویدنه بعد از اینکه یه فرمان رو درست انجام داد بهش اجازه بدید چند دقیقه بدوئه و بازی کنه. یا اگه عاشق بو کشیدنه بهش اجازه بدید یه کم بو بکشه و محیط رو کشف کنه.

ترکیب تشویقی خوراکی و غیرخوراکی : یه روش طلایی!

بهترین روش برای تربیت سگ با تشویقی ترکیب تشویقی خوراکی و غیرخوراکیه. یعنی چی؟ یعنی همزمان هم به سگتون تشویقی خوراکی بدید هم تشویق کلامی و نوازش. اینجوری تاثیر تشویقی خیلی بیشتر میشه و سگتون خیلی بهتر و سریع تر یاد می گیره.

مثال : شما به سگتون می گید “بشین”. وقتی سگتون می شینه بلافاصله یه تشویقی خوراکی کوچیک بهش میدید همزمان بهش می گید “آفرین! چه سگ خوبی!” و پشت گوشش رو هم یه کوچولو می خارونید. این ترکیب تشویقی خوراکی و غیرخوراکی یه پیام خیلی قوی به مغز سگتون می فرسته : “این کار خیلی خوب بود! هم جایزه خوراکی گرفتم هم صاحبم ازم راضیه!”.

تشویقی در موقعیت های واقعی+ تمرین توی دنیای واقعی

تمرین کردن توی خونه خیلی خوبه ولی کافی نیست! سگتون باید یاد بگیره که توی موقعیت های واقعی هم به فرمان ها گوش بده. پارک خیابون مهمونی خونه دوست و آشنا… همه اینا موقعیت های واقعی هستن که باید سگتون رو توشون تمرین بدید.

نکات مهم برای تمرین توی موقعیت های واقعی :

• شروع از محیط های خلوت : اولش توی محیط های خلوت و کم حواس پرتی تمرین کنید. پارک خلوت کوچه آروم… وقتی سگتون توی محیط های خلوت خوب جواب داد کم کم برید جاهای شلوغ تر.
• حواس پرتی ها رو کم کم اضافه کنید : اولش با حواس پرتی های کم شروع کنید بعد کم کم حواس پرتی ها رو بیشتر کنید. مثلا اولش توی پارک خالی تمرین کنید بعد کم کم وقتی آدم ها و سگ های دیگه هم توی پارک هستن تمرین کنید.
• تشویقی های با ارزش بالا : توی موقعیت های واقعی که حواس پرتی ها بیشتره از تشویقی های با ارزش بالا استفاده کنید تا انگیزه سگتون رو بالا نگه دارید. مرغ پخته گوشت کبابی… تشویقی های خوشمزه و جذاب!
• صبر و حوصله : تمرین توی موقعیت های واقعی زمان و صبر بیشتری می خواد. اگه سگتون اولش خوب جواب نداد ناامید نشید. به تمرین ادامه بدید و کم کم پیشرفت رو می بینید.

تجربه شخصی : اوایل فقط توی خونه با هاپو تمرین می کردم. توی خونه خیلی خوب بود و همه فرمان ها رو عالی انجام می داد. ولی وقتی می رفتیم بیرون انگار نه انگار که اصلا آموزش دیده! همه حواسش پرت اینور و اونور بود و اصلا به حرف من گوش نمی داد. فهمیدم باید توی موقعیت های واقعی هم تمرین کنم. کم کم شروع کردم به بردن هاپو به پارک و جاهای شلوغ تر. اولش خیلی سخت بود ولی کم کم هاپو یاد گرفت که توی هر شرایطی باید به حرف من گوش بده.

چطور تشویقی رو از برنامه غذایی سگ کم کنیم؟ (جلوگیری از چاقی)

یه سوال خیلی مهم که خیلی از صاحب های سگ میپرسن اینه که چطور باید تشویقی رو از برنامه غذایی سگ کم کنن تا سگشون چاق نشه؟ این سوال خیلی خوبیه و باید بهش توجه کرد.

راه حل های جلوگیری از چاقی سگ با تشویقی :

• کم کردن غذای اصلی : وقتی به سگتون تشویقی میدید باید مقدار غذای اصلیش رو کم کنید. تشویقی ها هم کالری دارن و اگه حواستون نباشه سگتون ممکنه اضافه وزن پیدا کنه. یه قانون کلی اینه که حدود ۱۰٪ از کالری روزانه سگتون رو می تونید از طریق تشویقی ها تامین کنید. بقیه ۹۰٪ باید از غذای اصلیش باشه.
• استفاده از تشویقی های کم کالری : تشویقی های کم کالری هم توی بازار هستن. می تونید از اونا استفاده کنید. تکه های کوچک میوه و سبزیجات (هویج سیب) هم تشویقی های سالم و کم کالری هستن.
• تشویقی های غیرخوراکی رو بیشتر کنید : همونطور که گفتم تشویقی های غیرخوراکی هم خیلی موثر هستن. سعی کنید بیشتر از تشویقی های غیرخوراکی استفاده کنید و مقدار تشویقی های خوراکی رو کم کنید. بازی نوازش تشویق کلامی… اینا همه شون تشویقی های خوب و بدون کالری هستن!
• فعالیت بدنی بیشتر : سگتون رو بیشتر به پیاده روی ببرید باهاش بازی کنید و فعالیت بدنی اش رو بیشتر کنید. فعالیت بدنی به سوزوندن کالری های اضافی کمک می کنه و از چاقی سگتون جلوگیری می کنه.

حرف آخر + تشویقی یه زبان مشترک بین شما و سگتون