خلاصه کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان ( نویسنده رحمت اله مرزوقی )

کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان» اثر دکتر رحمت اله مرزوقی، پژوهشی عمیق در باب نقش و کارکردهای گسترده تعلیم و تربیت غیر رسمی است. این اثر به بررسی مفاهیم، ویژگی ها و تأثیرات پنهان و آشکار این نوع آموزش در زندگی فردی و اجتماعی در بستر ایران و جهان می پردازد و اهمیت آن را در فرآیند یادگیری مادام العمر آشکار می سازد.

این کتاب دریچه ای نو به سوی درک ابعاد ناپیدای فرآیندهای تربیتی می گشاید که فراتر از ساختارهای رسمی آموزش و پرورش عمل می کنند. هدف اصلی این نوشتار، روشن ساختن این حقیقت است که بخش عظیمی از شکل گیری شخصیت، باورها، مهارت ها و حتی سعادت یا شقاوت انسان ها، در گرو تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم نهادها و بسترهای غیررسمی است. این تأثیرگذاری به قدری فراگیر است که غالباً به دلیل بدیهی بودن، مورد غفلت واقع می شود، اما درک عمیق آن برای سیاست گذاری های تربیتی و اجتماعی حیاتی است.

معرفی کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان

کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان» اثری ارزشمند از دکتر رحمت اله مرزوقی، با همکاری الهام حیدری و فهیمه کشاورزی، توسط انتشارات آوای نور به چاپ رسیده است. این اثر با هدف پرکردن خلأ موجود در ادبیات علمی و پژوهشی حوزه تعلیم و تربیت، به موضوع مهم و اغلب مغفول مانده تعلیم و تربیت غیر رسمی می پردازد.

اهمیت این حوزه به دلیل گستردگی و نفوذ آن در تمامی شئون زندگی انسان، از بدو تولد تا پایان حیات، بر هیچ پژوهشگری پوشیده نیست. نهادهایی چون خانواده، رسانه ها، گروه های همسالان، محیط کار و حتی فضای مجازی، همگی در زمره بسترهای آموزش غیر رسمی قرار می گیرند که تأثیرات شگرفی بر رشد و توسعه فردی و اجتماعی دارند. این کتاب تلاش می کند تا با بررسی مفاهیم، ویژگی ها و کارکردهای این نهادها، دیدگاهی جامع ارائه دهد.

در نوشتار حاضر، ضمن تبیین ابعاد نظری و عملی تعلیم و تربیت غیر رسمی، به بررسی تجربیات برخی از کشورهای جهان در این زمینه پرداخته می شود. همچنین، مهم ترین و معروف ترین نهادها و مراکز تعلیم و تربیت غیر رسمی در کشور ایران مورد تحلیل قرار می گیرند. این بررسی اجمالی به منظور شناخت و بهره برداری از دستاوردها و کارکردهای این نهادها و ترغیب صاحب نظران و محققان به مطالعه عمیق تر آن ها صورت پذیرفته است.

یکی از نکات مهمی که کتاب به آن اشاره دارد، تنوع بی شمار نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی است؛ به طوری که در ایران بیش از یکصد نوع از این نهادها با کارکردهای متنوع فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، سیاسی، علمی، آموزشی، بهداشتی و روان شناختی فعالیت می کنند. مطالعه جامع این نهادها نیازمند پژوهش های گسترده ای است که این کتاب به عنوان یک مدخل ارزشمند، راه را برای تحقیقات آتی هموار می سازد.

«سعادت و خوشبختی و یا شقاوت و نگون بختی آدمی، مرهون تأثیر نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی است.»

مشخصات کتاب در قالب جدول:

عنوان	مشخصات
نام کتاب	نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان
نویسنده	رحمت اله مرزوقی (با همکاری الهام حیدری و فهیمه کشاورزی)
ناشر چاپی	انتشارات آوای نور
سال انتشار	۱۳۹۴
تعداد صفحات	۲۸۰
زبان	فارسی
شابک	978-600-309-152-8
موضوع کتاب	علوم تربیتی، آموزش و پرورش
رده بندی دیویی	371/04
نوع کتاب (الکترونیک)	EPUB

فهرست مطالب کتاب

کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان» با ساختاری منطقی و هدفمند، خواننده را گام به گام با ابعاد مختلف تعلیم و تربیت غیر رسمی آشنا می سازد. این ساختار از یک پیشگفتار آغاز شده و در چهار فصل اصلی، به بررسی مفاهیم، کارکردها و نمونه های عملی در ایران و جهان می پردازد.

پیشگفتار: در این بخش، مؤلفان به اهمیت موضوع و دلایل نگارش کتاب اشاره کرده و ضرورت توجه به قلمرو تعلیم و تربیت غیر رسمی را تبیین می کنند. این بخش، زمینه را برای درک عمیق تر مباحث آتی فراهم می آورد.

فصل اول: تعلیم و تربیت غیر رسمی: این فصل به تعریف، مفاهیم بنیادی، ویژگی ها و تمایزات تعلیم و تربیت غیر رسمی از سایر اشکال تعلیم و تربیت می پردازد. این بخش، پایه ای نظری برای فهم کلیت موضوع ارائه می دهد و به خواننده کمک می کند تا مرزهای این حوزه را به درستی تشخیص دهد.

فصل دوم: تعلیم و تربیت ضمنی: در این فصل، مفهوم تعلیم و تربیت ضمنی که اغلب به صورت ناخودآگاه و غیرمستقیم رخ می دهد، مورد بررسی قرار می گیرد. این نوع یادگیری، بخش مهمی از فرآیند جامعه پذیری و شکل گیری هنجارها و ارزش ها را شامل می شود که در محیط های غیررسمی بیش از پیش مشهود است.

فصل سوم: تعلیم و تربیت غیر رسمی در برخی از کشورهای جهان: این فصل به مطالعه موردی و بررسی تجربیات و الگوهای تعلیم و تربیت غیر رسمی در کشورهای مختلف می پردازد. این رویکرد تطبیقی، به خواننده کمک می کند تا با تنوع و گستردگی این پدیده ها در فرهنگ ها و جوامع گوناگون آشنا شود و درس هایی از موفقیت ها و چالش های آن ها بیاموزد.

فصل چهارم: نگاهی به تعلیم و تربیت غیررسمی در ایران: این فصل به صورت اختصاصی به وضعیت تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران می پردازد و مهم ترین نهادها و کارکردهای آن ها را تحلیل می کند. این بخش شامل زیرفصل های متعددی است که به تفصیل، ابعاد مختلف کارکردی این نهادها را پوشش می دهد:

• کارکردهای آموزشی و تحصیلی تعلیم و تربیت غیر رسمی: بررسی نقش این نهادها در ارتقاء سواد، مهارت های فنی و حرفه ای، و تکمیل فرآیند آموزش رسمی.
• کارکردهای اجتماعی و اقتصادی تعلیم و تربیت غیر رسمی: تحلیل سهم این نهادها در توسعه اجتماعی، ایجاد فرصت های شغلی، و بهبود وضعیت معیشتی افراد.
• کارکردهای فرهنگی و هنری نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی: تبیین نقش این نهادها در حفظ و انتقال میراث فرهنگی، ترویج هنر و خلاقیت، و تقویت هویت ملی.
• کارکردهای علمی و آموزشی نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی: (با توجه به تکرار در منبع، این بخش می تواند بر جنبه های پژوهشی، توسعه دانش بومی و انتشار علم تأکید داشته باشد.)
• کارکردهای دینی نهادها و مراکز تعلیم و تربیت غیر رسمی: بررسی نقش مؤسسات مذهبی در تربیت اعتقادی و اخلاقی، و ترویج ارزش های دینی.
• کارکردهای سیاسی و مدنی نهادها و مراکز تعلیم و تربیت غیر رسمی: تحلیل تأثیر این نهادها بر رشد مشارکت مدنی، آگاهی سیاسی، و تقویت دموکراسی.
• کارکردهای بهداشتی، سلامت جسمی و تربیت بدنی نهادها و مراکز تعلیم و تربیت غیر رسمی: بررسی نقش این نهادها در ارتقاء سلامت عمومی، ترویج سبک زندگی سالم و توسعه ورزش.

این ساختار جامع، به خواننده امکان می دهد تا با دیدی کلان و جزئی، به درک عمیقی از تعلیم و تربیت غیر رسمی و تأثیرات گسترده آن در ایران و جهان دست یابد.

راهنمای مطالعه کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان

برای بهره برداری حداکثری از کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان»، توصیه می شود خوانندگان با رویکردی تحلیلی و انتقادی به مطالعه آن بپردازند. این کتاب نه تنها برای متخصصان علوم تربیتی و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش مفید است، بلکه برای سیاست گذاران، برنامه ریزان اجتماعی، فعالان فرهنگی و حتی عموم علاقه مندان به مباحث رشد انسانی و جامعه نیز می تواند راهگشا باشد.

در ابتدا، با دقت پیشگفتار و فصل اول را مطالعه کنید تا با چارچوب مفهومی تعلیم و تربیت غیر رسمی و دیدگاه مؤلفان آشنا شوید. این بخش، کلید فهم مباحث بعدی است. سپس، به فصل دوم در مورد تعلیم و تربیت ضمنی بپردازید تا ابعاد ناپیداتر یادگیری را کشف کنید. این فهم به شما کمک می کند تا تأثیرات محیطی و ناخواسته را در فرآیندهای تربیتی بهتر درک کنید.

فصول سوم و چهارم که به تجربیات جهانی و وضعیت ایران اختصاص دارند، حاوی اطلاعات کاربردی و مثال های عینی هستند. در مطالعه این فصول، سعی کنید کارکردها و نهادهای معرفی شده را با واقعیت های محیط اطراف خود تطبیق دهید. به این فکر کنید که چگونه این نهادها در زندگی روزمره شما و اطرافیانتان نقش ایفا می کنند. توجه به زیرفصل های مربوط به کارکردهای مختلف (مانند کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، دینی و…) به شما کمک می کند تا از زوایای گوناگون به این پدیده نگاه کنید.

با توجه به اینکه کتاب به عنوان یک «نیم نگاه» و «فتح باب» به این حوزه معرفی شده است، خوانندگان می توانند از آن به عنوان نقطه ای برای آغاز پژوهش های عمیق تر استفاده کنند. به مسائل و چالش هایی که در کتاب مطرح شده اند، توجه ویژه داشته باشید و در صورت علاقه، زمینه های پژوهشی جدیدی را برای خود شناسایی کنید. این کتاب می تواند الهام بخش مطالعات بیشتر در زمینه ساماندهی، سیاست گذاری و برنامه ریزی برای بهره برداری از ظرفیت های عظیم تعلیم و تربیت غیر رسمی باشد.

نقد بررسی و نظرات کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان

کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان» اثر رحمت اله مرزوقی، با توجه به موضوع کمتر مورد توجه اش، گامی مهم در ادبیات علوم تربیتی ایران به شمار می رود. یکی از نقاط قوت اصلی کتاب، پرداختن به پدیده ای است که با وجود نفوذ و تأثیرگذاری گسترده در جامعه و زندگی افراد، اغلب از دیدگاه های رسمی و آکادمیک مغفول مانده است. این اثر تلاش می کند تا اهمیت نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی را برجسته سازد.

از منظر محتوایی، کتاب با ارائه تعاریف روشن از تعلیم و تربیت غیر رسمی و ضمنی، چارچوبی مفهومی برای خواننده فراهم می آورد. سپس، با بررسی تجربیات بین المللی و تمرکز بر وضعیت ایران، به مخاطب دیدگاهی جامع و کاربردی ارائه می دهد. تفکیک کارکردهای مختلف (آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، دینی، سیاسی و بهداشتی) در فصل مربوط به ایران، به تحلیل دقیق تر ابعاد گوناگون این نوع تربیت کمک می کند و به خواننده امکان می دهد تا پیچیدگی های این حوزه را بهتر درک کند.

با این حال، با توجه به گستردگی موضوع و تنوع بی شمار نهادهای تعلیم و تربیت غیر رسمی در ایران و جهان، کتاب با چالش «موجز بودن» روبروست. همانطور که مؤلفان نیز اشاره کرده اند، بررسی جامع تمامی این نهادها در یک «مکتوبه موجز» نمی گنجد و نیازمند پژوهشگاه ها و مطالعات گسترده تری است. این موضوع می تواند به عنوان یک محدودیت در عمق پرداختن به هر یک از نهادها یا تجربیات خاص تلقی شود، اما در عین حال، ارزش کتاب را به عنوان یک «مدخل» و «فتح باب» برای ورود به این عرصه بیکران دوچندان می کند.

به طور کلی، این کتاب برای دانشجویان، اساتید، پژوهشگران علوم تربیتی و تمامی علاقه مندان به درک عمیق تر فرآیندهای یادگیری و تربیت در خارج از چارچوب های رسمی، بسیار مفید و الهام بخش خواهد بود. این اثر می تواند بحث ها و پژوهش های جدیدی را در زمینه سیاست گذاری و برنامه ریزی برای بهره برداری بهینه از ظرفیت های پنهان تعلیم و تربیت غیر رسمی در جامعه برانگیزد.

دیگر کتاب های رحمت اله مرزوقی

دکتر رحمت اله مرزوقی، به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته در حوزه علوم تربیتی و برنامه درسی، آثار متعددی را به جامعه علمی و پژوهشی ایران عرضه کرده است. تمرکز او بر مباحث نظری و فلسفی تعلیم و تربیت، به ویژه با رویکرد اسلامی، از ویژگی های بارز آثار اوست. در ادامه به معرفی برخی دیگر از تألیفات ایشان می پردازیم:

کتاب فطرت بنیاد تربیت رویکردی به تعلیم و تربیت اسلامی

این کتاب به بررسی مبانی فلسفی و نظری تعلیم و تربیت اسلامی با محوریت مفهوم «فطرت» می پردازد. رحمت اله مرزوقی در این اثر، تلاش می کند تا با تکیه بر آموزه های اسلامی و دیدگاه های فلسفی، بنیان های نظری محکمی برای یک نظام تربیتی مبتنی بر سرشت الهی انسان ارائه دهد. این کتاب برای علاقه مندان به تعلیم و تربیت اسلامی و فلسفه تربیت بسیار مفید است.

کتاب پارادایم های علم و نظریه های برنامه درسی

در این اثر، دکتر مرزوقی به تحلیل ارتباط میان پارادایم های مختلف علمی و تأثیر آن ها بر شکل گیری نظریه های برنامه درسی می پردازد. این کتاب به خواننده کمک می کند تا درک عمیق تری از مبانی فلسفی و معرفت شناختی حاکم بر طراحی و اجرای برنامه درسی پیدا کند. این اثر برای متخصصان برنامه درسی و فلسفه آموزش و پرورش یک مرجع مهم محسوب می شود.

کتاب مبانی و اصول تعلیم و تربیت با نگاهی به تحولات دوران معاصر

این کتاب به بررسی اصول و مبانی تعلیم و تربیت از دیدگاه های مختلف و با توجه به تحولات و چالش های دوران معاصر می پردازد. رحمت اله مرزوقی در این اثر، تلاش می کند تا یک دیدگاه جامع و به روز از تعلیم و تربیت ارائه دهد که هم ریشه های نظری قوی داشته باشد و هم پاسخگوی نیازهای جامعه امروزی باشد. این کتاب برای دانشجویان و اساتید علوم تربیتی بسیار کاربردی است.

کتاب مبنا و معنای برنامه درسی پنهان نگاهی نو به انواع برنامه های درسی

این کتاب که با همکاری فهیمه کشاورزی و نصراله نوروزی تألیف شده است، به یکی از جنبه های مهم و کمتر آشکار برنامه درسی، یعنی برنامه درسی پنهان، می پردازد. مؤلفان در این اثر، ماهیت، کارکردها و تأثیرات ناخواسته اما عمیق برنامه درسی پنهان را بر فرآیند یادگیری و تربیت دانش آموزان مورد کنکاش قرار می دهند. این کتاب برای معلمان، مدیران و برنامه ریزان آموزشی که به دنبال درک کامل تری از محیط های یادگیری هستند، ضروری است.

کتاب پارادایم اسلامی تولید علم

در این کتاب، رحمت اله مرزوقی به بررسی و تبیین چارچوب نظری و معرفت شناختی برای تولید علم از منظر اسلامی می پردازد. این اثر تلاش می کند تا با ارائه یک پارادایم بومی، راهکارهایی برای توسعه علمی مبتنی بر ارزش ها و اصول اسلامی ارائه دهد. این کتاب برای پژوهشگران فلسفه علم، مطالعات اسلامی و علوم تربیتی با رویکرد اسلامی، منبعی ارزشمند است.

سوالات متداول

موضوع اصلی کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی چیست؟

موضوع اصلی کتاب، بررسی جامع و عمیق مفهوم، ویژگی ها، و کارکردهای تعلیم و تربیت غیر رسمی در بستر ایران و جهان است. این کتاب به تحلیل نقش نهادهای مختلفی که خارج از ساختارهای رسمی آموزش و پرورش به تربیت و یادگیری افراد می پردازند، می پردازد و تأثیرات گسترده آن ها را بر رشد انسانی و جامعه پذیری آشکار می سازد.

رحمت اله مرزوقی نویسنده کتاب کیست؟

رحمت اله مرزوقی یکی از اساتید و پژوهشگران برجسته در حوزه علوم تربیتی و برنامه درسی در ایران است. ایشان دارای تألیفات متعددی در زمینه مبانی و اصول تعلیم و تربیت، فلسفه آموزش و پرورش، و برنامه درسی با رویکرد اسلامی هستند و به دلیل دیدگاه های تحلیلی و عمیق خود در این حوزه ها شناخته شده اند.

تعلیم و تربیت غیر رسمی از دیدگاه مرزوقی به چه معناست؟

از دیدگاه دکتر مرزوقی، تعلیم و تربیت غیر رسمی شامل تمامی فرآیندهای یادگیری و تربیت است که خارج از ساختارها و نهادهای رسمی آموزش و پرورش اتفاق می افتد. این نوع تربیت، دامنه وسیعی از نهادها مانند خانواده، رسانه، گروه های همسالان، محیط کار و جامعه را در بر می گیرد و تأثیرات عمیق و غالباً ناخودآگاهی بر زندگی افراد دارد.

مهمترین بخش های کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی کدامند؟

مهمترین بخش های کتاب شامل معرفی مفاهیم و ویژگی های تعلیم و تربیت غیر رسمی در فصل اول، تبیین تعلیم و تربیت ضمنی در فصل دوم، و بررسی تجربیات جهانی و به ویژه وضعیت ایران در فصول سوم و چهارم است. فصل چهارم با جزئیات کارکردهای مختلف (آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، دینی، سیاسی و بهداشتی) نهادهای غیررسمی در ایران را تحلیل می کند.

کتاب نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای دانشجویان، اساتید، و پژوهشگران رشته های علوم تربیتی، برنامه درسی، جامعه شناسی، و روانشناسی تربیتی بسیار مناسب است. همچنین، سیاست گذاران و برنامه ریزان در حوزه های اجتماعی و فرهنگی، و هر فردی که علاقه مند به درک عمیق تر فرآیندهای یادگیری و تربیت در محیط های غیررسمی است، می تواند از این اثر بهره مند شود.

چرا مطالعه خلاصه این کتاب اهمیت دارد؟

مطالعه خلاصه کتاب «نگاهی به تعلیم و تربیت غیر رسمی» از آن جهت اهمیت دارد که به خواننده امکان می دهد در مدت زمان کوتاه تر، با مفاهیم کلیدی و دیدگاه اصلی رحمت اله مرزوقی درباره این حوزه حیاتی آشنا شود. این خلاصه، درکی سریع از اهمیت و گستردگی تعلیم و تربیت غیر رسمی ارائه می دهد و می تواند به عنوان یک نقطه شروع برای مطالعه عمیق تر کتاب یا پژوهش های آتی عمل کند.