دادگاه تا چند سکه را قبول میکند

دادگاه در خصوص مهریه، تمامی سکه های توافق شده در سند ازدواج را (هر تعداد که باشد) از نظر قانونی می پذیرد و مرد را به پرداخت آن محکوم می کند. با این حال، محدودیت ها و رویه های اجرایی متفاوتی برای بازداشت مرد و نحوه وصول آن وجود دارد که غالباً به اشتباه سقف پذیرش تلقی می شوند. این ابهامات، به ویژه در مورد سقف ۱۱۰ سکه برای بازداشت و طرح پیشنهادی ۱۴ سکه، اغلب باعث سردرگمی زوجین می شود. در ادامه به بررسی دقیق این موارد و تفاوت های موجود می پردازیم.

موضوع مهریه، یکی از بنیادهای حقوقی در نهاد خانواده ایرانی است که همواره در کانون توجهات قرار داشته است. پیچیدگی های حقوقی و تغییرات رویه های قضایی در طول زمان، ابهامات زیادی را برای زوجین، به ویژه در مراحل مطالبه و اجرای مهریه، ایجاد کرده است. از آنجا که مهریه حق مالی زن است و به محض وقوع عقد نکاح به او تعلق می گیرد، شناخت دقیق قوانین مربوط به آن برای تمامی افرادی که در آستانه ازدواج قرار دارند یا درگیر مسائل خانوادگی و حقوقی هستند، ضروری است. این مقاله با هدف شفاف سازی و ارائه اطلاعات کامل و به روز درباره قوانین مهریه در ایران، سقف های قانونی، رویه های اجرایی دادگاه و طرح های پیشنهادی مطرح شده، نگارش شده است.

مهریه در قانون ایران: مبانی و انواع

مهریه، تعهدی مالی است که مرد در زمان عقد نکاح بر عهده می گیرد و زن به محض جاری شدن صیغه عقد، مالک آن می شود. این حق مالی، نه تنها پشتوانه اقتصادی برای زن محسوب می شود، بلکه نمادی از احترام و ارزش گذاری به جایگاه او در خانواده است. قانون مدنی ایران، به تفصیل به مباحث مربوط به مهریه پرداخته و انواع آن را مشخص کرده است.

تعریف قانونی مهریه

ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تصریح می کند: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند.» این ماده به وضوح نشان می دهد که مهریه، یک حق مالی مستقل است که با عقد نکاح به ذمه مرد قرار می گیرد و زن بلافاصله پس از عقد، حق مطالبه و تصرف در آن را پیدا می کند. این مالکیت، مستقل از وقوع نزدیکی یا ادامه زندگی مشترک است، مگر در شرایط خاصی که قانون پیش بینی کرده باشد.

انواع مهریه

مهریه در فقه و قانون ایران به سه دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام شرایط و احکام خاص خود را دارند:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه است و به مالی گفته می شود که در هنگام عقد نکاح، با توافق کامل زوجین، مقدار و نوع آن به صراحت در عقدنامه تعیین و مشخص می گردد. مهرالمسمی می تواند شامل سکه، وجه نقد، اموال غیرمنقول (مانند ملک یا زمین)، طلا، نقره یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی و قابلیت تملک داشته باشد. تعیین مهرالمسمی، موجب قطعیت و وضوح در تعهدات مالی زوج می شود.
• مهرالمثل: مهرالمثل در شرایطی مطرح می شود که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد، یا مهریه تعیین شده باطل بوده و یا توافق بر عدم تعیین مهریه شده باشد و پس از عقد، نزدیکی میان زوجین واقع شده باشد. در این حالت، دادگاه با بررسی وضعیت زن از نظر اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات، سن، زیبایی و سایر شئونات، مهریه ای را معادل مهریه زنانی با شرایط مشابه، برای او تعیین می کند. به عبارت دیگر، مهریه ای متناسب با جایگاه و عرف اجتماعی زن در نظر گرفته می شود.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه تنها در عقد دائم کاربرد دارد و در صورتی مطرح می شود که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد و طلاق نیز قبل از وقوع نزدیکی رخ دهد. در این شرایط، مرد باید مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. تعیین میزان مهرالمتعه نیز بر عهده دادگاه است که با توجه به وضعیت مالی و توانایی های مرد (زوج) این مبلغ را مشخص می کند. هدف از مهرالمتعه، جبران خلاء مالی و احترام به زن در شرایطی است که بدون نزدیکی و با عدم تعیین مهریه، طلاق صورت گرفته است.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

نحوه پرداخت مهریه و امکان وصول آن، بستگی به نوع قید شده در عقدنامه دارد. دو اصطلاح مهم در این زمینه عبارتند از:

1. مهریه عندالمطالبه: در این حالت، زن هر زمان که اراده کند، می تواند مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف است بلافاصله آن را بپردازد. در مهریه عندالمطالبه، اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن نیست و صرف مطالبه، مرد را ملزم به پرداخت می کند. اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، باید درخواست اعسار و تقسیط مهریه به دادگاه بدهد.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی مرد توسط زن است. به عبارت دیگر، زن برای وصول مهریه عندالاستطاعه، ابتدا باید در دادگاه ثابت کند که مرد تمکن مالی برای پرداخت آن را دارد. این موضوع، بار اثبات را بر دوش زن قرار می دهد و روند وصول مهریه را پیچیده تر و طولانی تر می کند. این قید معمولاً در زمان عقد و با توافق طرفین در سند ازدواج درج می شود.

سقف مهریه قابل اجرا در دادگاه: واقعیت چیست؟

یکی از پرتکرارترین سوالات در مورد مهریه این است که «دادگاه تا چند سکه را قبول می کند؟». پاسخ به این سوال، نیازمند تفکیک میان «پذیرش قانونی مهریه» و «محدودیت های اجرایی و امکان بازداشت» است. اغلب این دو مفهوم به اشتباه با یکدیگر خلط می شوند که منجر به برداشت های نادرست می شود.

پذیرش کلیه مهریه توافق شده

باید به صراحت اعلام کرد که دادگاه های خانواده در ایران، تمامی میزان مهریه مندرج در سند ازدواج را، هرچند سکه که باشد، به لحاظ قانونی کاملاً پذیرفته و مرد را به پرداخت آن محکوم می کنند. به این معنا که اگر مهریه ۱۰۰۰ سکه باشد، دادگاه مرد را مکلف به پرداخت ۱۰۰۰ سکه می داند و این تعهد بر عهده او باقی خواهد ماند. بنابراین، هیچ سقفی برای «پذیرش» مهریه توسط دادگاه وجود ندارد و مهریه، هر میزان که در عقدنامه توافق شده باشد، یک دین و تعهد قانونی است.

محدودیت ۱۱۰ سکه برای بازداشت (قانون جاری – ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده)

ابهام اصلی معمولاً از ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ نشأت می گیرد که به محدودیت ۱۱۰ سکه اشاره دارد. این ماده مقرر می دارد:

«…چنانچه مهریه، بیشتر از یکصد و ده سکه بهار آزادی یا معادل آن باشد، در خصوص مازاد بر یکصد و ده سکه، ملاک توانایی مالی زوج است و بازداشت وي ممنوع است.»

این قانون به هیچ وجه به معنای آن نیست که دادگاه تنها ۱۱۰ سکه را قبول می کند و مازاد بر آن را نادیده می گیرد. بلکه منظور از این ماده، محدودیت در اعمال ضمانت اجرای حبس و بازداشت مرد است. به این ترتیب، مرد تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن از سایر اموال)، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند بازداشت شود. هدف اصلی این قانون، حبس زدایی و جلوگیری از زندانی شدن طولانی مدت مردانی است که به دلیل ناتوانی در پرداخت کل مهریه، با حکم جلب و حبس مواجه می شوند.

وضعیت مهریه بالاتر از ۱۱۰ سکه به این صورت است که این بخش از مهریه همچنان یک دین و تعهد مالی بر عهده مرد است و زن حق مطالبه آن را دارد. دادگاه نیز مرد را به پرداخت کل مهریه محکوم می کند. با این تفاوت که مرد بابت عدم پرداخت بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، بازداشت نخواهد شد. زن می تواند از طریق معرفی اموال و دارایی های مرد، این بخش از مهریه را وصول کند. این نکته بسیار حیاتی است که متاسفانه در بسیاری از موارد به درستی تبیین نمی شود و باعث برداشت های غلط می شود.

رویه های قضایی جدید (۱۴۰۳-۱۴۰۴)

در سال های اخیر و با توجه به افزایش شدید قیمت سکه و مشکلات اقتصادی، رویه های قضایی در دادگاه ها و شعب اجرای احکام، رویکرد منعطف تری را در پیش گرفته اند. حتی برای مطالبه مهریه تا ۱۱۰ سکه نیز، در بسیاری از موارد، در صورت درخواست اعسار از سوی زوج و ارائه دلایل منطقی مبنی بر عدم توانایی مالی، دادگاه ها و شعب اجرای احکام تمایل به عدم صدور حکم جلب یا آزادی سریع تر مرد از حبس را دارند. این رویکرد با هدف کاهش جمعیت زندان ها و توجه به واقعیت های اقتصادی جامعه اتخاذ شده است. بنابراین، حتی برای ۱۱۰ سکه نیز، حبس دیگر یک ضمانت اجرای قطعی و بدون چون و چرا نیست و دادگاه به وضعیت مالی مرد توجه ویژه ای دارد.

مستثنیات دین

هنگام مطالبه مهریه و توقیف اموال مرد، قانون مواردی را تحت عنوان «مستثنیات دین» از توقیف شدن منع کرده است. این اموال برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه و معیشت فرد بدهکار ضروری هستند و شامل موارد زیر می شوند:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و خانواده او باشد و برای سکونت مورد نیاز است.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری بدهکار و خانواده او لازم است.
• ابزار و وسایل کار و کسب که برای امرار معاش بدهکار ضروری است (مثل تاکسی برای راننده تاکسی یا ابزار کار برای یک صنعتگر).
• تلفن مورد نیاز بدهکار.
• ودیعه مسکن (مبلغی که بابت رهن منزل اجاره ای پرداخت شده است).
• مبلغی از حقوق و مزایای بدهکار که برای تأمین معاش وی و افراد تحت تکفلش ضروری است.

هدف از مستثنیات دین، جلوگیری از نابودی کامل زندگی بدهکار و امکان بازسازی آن پس از پرداخت دین است.

مالیات مهریه

در حال حاضر، مهریه در ایران مشمول مالیات نیست. به این معنا که زن برای دریافت مهریه خود، نیازی به پرداخت مالیات ندارد. اما در دوره های مختلف، طرح هایی در مجلس شورای اسلامی برای تغییر این رویه و وضع مالیات بر مهریه، به ویژه برای مبالغ بالا، مطرح شده است. با این حال، تاکنون هیچ کدام از این طرح ها به تصویب نهایی نرسیده و جنبه اجرایی پیدا نکرده اند. بنابراین، در حال حاضر، مطالبه و دریافت مهریه معاف از پرداخت مالیات است.

طرح پیشنهادی قانون جدید مهریه ۱۴ سکه: شایعه یا واقعیت؟

یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در سال های اخیر، طرح پیشنهادی قانون جدید مهریه ۱۴ سکه است که شایعات و ابهامات زیادی را در جامعه به وجود آورده است. ضروری است که وضعیت فعلی این طرح به طور کامل و شفاف توضیح داده شود تا از هرگونه برداشت غلط و سردرگمی جلوگیری شود.

وضعیت فعلی طرح: صرفاً یک پیشنهاد

باید به صراحت و تأکید فراوان اعلام کرد که قانون ۱۴ سکه در حال حاضر صرفاً یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی است. این طرح هنوز به تصویب نهایی مجلس نرسیده، به تأیید شورای نگهبان نرسیده و جنبه اجرایی ندارد. بنابراین، هرگونه ادعا مبنی بر اینکه این قانون تصویب شده یا در حال اجراست، نادرست و بر اساس اطلاعات غلط است.

این طرح در راستای تلاش برای کاهش آمار طلاق، تشویق به ازدواج آسان و جلوگیری از مشکلات مالی مردان مطرح شده است. اما تا زمانی که تمامی مراحل قانونی شامل تصویب در صحن علنی مجلس و تأیید مراجع ذی صلاح را طی نکند، هیچ گونه وجاهت قانونی و اجرایی نخواهد داشت. جامعه و به ویژه زوجین باید صرفاً به اخبار و اطلاعیه های رسمی از مراجع قانونی توجه کنند.

جزئیات طرح پیشنهادی (در صورت تصویب احتمالی)

جزئیات دقیق طرح پیشنهادی ۱۴ سکه ممکن است در طول فرآیند بررسی و تصویب تغییر کند، اما محورهای اصلی آن که تاکنون مطرح شده اند، شامل موارد زیر است:

• تعیین سقف ۱۴ سکه برای مهریه های جدید: این طرح پیشنهاد می کند که برای ازدواج هایی که پس از تصویب این قانون منعقد می شوند، حداکثر مهریه قابل مطالبه و وصول از طریق قوه قهریه (مانند حبس یا جلب) به ۱۴ سکه تمام بهار آزادی محدود شود. این به معنای آن نیست که نمی توان بیش از ۱۴ سکه مهریه تعیین کرد، بلکه تنها تا ۱۴ سکه ضمانت اجرای خاص خواهد داشت.
• پیشنهاد پرداخت مالیات بر سکه های مازاد بر ۱۴ سکه: یکی دیگر از بخش های این طرح، احتمال وضع مالیات بر مهریه هایی است که بیش از سقف تعیین شده (مانند ۱۴ سکه) باشد. این بند با هدف کنترل مهریه های سنگین و ایجاد بازدارندگی مالی مطرح شده است.
• تغییر اصطلاح عندالمطالبه به عندالاستطاعه برای مهریه های جدید: این تغییر می تواند تأثیر چشمگیری بر نحوه وصول مهریه داشته باشد. با تبدیل مهریه عندالمطالبه به عندالاستطاعه، زن برای مطالبه مهریه، ابتدا باید توانایی مالی مرد را به دادگاه اثبات کند که این امر روند وصول را دشوارتر می سازد.

تأثیر بر مهریه های قدیمی

یکی از دغدغه های اصلی مطرح شده در خصوص این طرح، سرنوشت مهریه هایی است که قبل از تصویب احتمالی این قانون به ثبت رسیده اند. در اصول حقوقی، قوانین معمولاً عطف به ماسبق نمی شوند، مگر اینکه در خود قانون به صراحت به این موضوع اشاره شده باشد. بنابراین، در صورت تصویب قانون ۱۴ سکه، احتمالاً مهریه هایی که پیش از تاریخ اجرای آن ثبت شده اند، کماکان تابع قوانین زمان عقد خود خواهند بود؛ یعنی محدودیت ۱۱۰ سکه برای بازداشت و رویه های فعلی برای آنها اعمال خواهد شد. این مسئله به حفظ حقوق مکتسبه و جلوگیری از تزلزل قراردادهای پیشین کمک می کند.

مراحل مطالبه مهریه (برای زوجه)

زمانی که زوجه تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، دو مسیر اصلی برای پیگیری این حق مالی در پیش رو دارد: اقدام از طریق اجرای ثبت و یا طرح دعوا در دادگاه خانواده. هر کدام از این روش ها دارای شرایط، مزایا و معایب خاص خود هستند که آگاهی از آن ها برای انتخاب بهترین مسیر ضروری است.

مطالبه از طریق اجرای ثبت

این روش به دلیل سرعت نسبی و برخی مزایای دیگر، اغلب به عنوان اولین گام برای مطالبه مهریه مورد توجه قرار می گیرد. مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت تنها در صورتی امکان پذیر است که عقدنامه ازدواج رسمی باشد.

شرایط و مزایا

• سرعت بیشتر: در مقایسه با فرآیند طولانی دادگاه، رسیدگی در اداره ثبت معمولاً سریع تر انجام می شود.
• هزینه کمتر در ابتدا: در مراحل اولیه، هزینه های دادرسی در اداره ثبت معمولاً کمتر از دادگاه است.
• عدم نیاز اولیه به وکیل: در مراحل ابتدایی، زوجه می تواند شخصاً اقدام کند، اگرچه در ادامه مسیر مشاوره با وکیل توصیه می شود.

مراحل

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زوجه باید با در دست داشتن اصل سند ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آنجا ثبت شده است، مراجعه کند.
2. درخواست صدور اجراییه: در دفترخانه، زوجه درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح می کند.
3. ابلاغ به زوج: اجراییه صادر شده به زوج ابلاغ می شود و به او مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) برای پرداخت مهریه یا معرفی اموال داده می شود.
4. توقیف اموال/حقوق: در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم معرفی اموال توسط زوج در مهلت مقرر، زوجه می تواند با معرفی اموال قابل توقیف (غیر از مستثنیات دین) یا بخشی از حقوق مرد (یک چهارم در صورت تأهل و یک سوم در صورت تجرد) به اجرای ثبت، درخواست توقیف آنها را داشته باشد.

معایب

• محدودیت ها در توقیف برخی اموال: اجرای ثبت تنها می تواند اموالی را توقیف کند که به راحتی قابل شناسایی و توقیف باشند. برای کشف اموال پنهان یا پیچیده، ممکن است نیاز به مراجعه به دادگاه باشد.
• نیاز به معرفی اموال توسط زن: در این روش، بار اصلی شناسایی و معرفی اموال مرد بر عهده زن است، در حالی که در دادگاه امکان استعلام از مراجع مختلف وجود دارد.
• هزینه بالای دادرسی در صورت طولانی شدن: اگر پرونده طولانی شود و نیاز به اقدامات قضایی تکمیلی باشد، هزینه ها می تواند افزایش یابد.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

این روش جامع تر است و به زوجه امکان پیگیری گسترده تر را می دهد، به ویژه زمانی که اموال مرد نامشخص باشند یا نیاز به بررسی های قضایی عمیق تر باشد.

شرایط و مزایا

• امکان استعلام اموال: دادگاه می تواند از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهور و…) برای شناسایی اموال و دارایی های مرد استعلام بگیرد.
• بررسی جامع تر: دادگاه می تواند به تمامی جنبه های حقوقی پرونده، از جمله اعسار مرد، شرایط خاص مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و سایر دعاوی مرتبط، رسیدگی کند.
• در دسترس بودن برای تمامی عقدنامه ها: این روش برای مطالبه مهریه با هر نوع عقدنامه (رسمی یا غیررسمی) قابل استفاده است.

مراحل

1. تقدیم دادخواست: زوجه باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم دادگاه خانواده کند. در دادخواست باید میزان مهریه و خواسته زوجه به طور دقیق مشخص شود.
2. تعیین وقت رسیدگی: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود.
3. جلسات دادگاه: طرفین (زوج و زوجه) در جلسات دادگاه حاضر شده و دفاعیات خود را مطرح می کنند. در این مرحله، مرد می تواند دادخواست اعسار و تقسیط مهریه را نیز تقدیم کند.
4. صدور حکم: پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند.
5. نحوه محاسبه مهریه: اگر مهریه وجه رایج (ریال) یا سکه و طلا باشد، در صورت مطالبه، بر اساس شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی از تاریخ عقد تا زمان مطالبه محاسبه و پرداخت می شود تا ارزش واقعی مهریه حفظ شود. این شاخص هر سال توسط بانک مرکزی اعلام می گردد.

راهکارهای پرداخت مهریه و دفاع (برای زوج)

مردانی که با مطالبه مهریه از سوی همسرشان مواجه می شوند، نیازمند آگاهی از راهکارهای قانونی برای پرداخت مهریه یا دفاع از خود در برابر مطالبات هستند. قانون برای این شرایط نیز تدابیری اندیشیده است که مهم ترین آن، دادخواست اعسار و تقسیط مهریه است.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

اعسار به معنای ناتوانی مالی در پرداخت یکجای دین است. در دعاوی مهریه، اگر مرد توانایی پرداخت کامل و یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند از این راهکار قانونی استفاده کند.

مفهوم اعسار

اعسار، وضعیتی است که در آن فرد بدهکار (زوج) قادر به پرداخت بدهی (مهریه) خود به صورت یکجا نیست. این ناتوانی می تواند ناشی از عدم وجود دارایی کافی یا عدم دسترسی به نقدینگی لازم برای پرداخت باشد. دادخواست اعسار، راهی است برای مرد که از دادگاه تقاضا کند تا مهریه به صورت اقساطی یا با شرایط خاص، متناسب با توان مالی او، پرداخت شود.

شرایط و مدارک لازم برای اثبات اعسار

اثبات اعسار بر عهده مرد است و او باید مدارک و شواهد کافی را به دادگاه ارائه دهد. مدارک و شرایط مهم شامل:

• لیست اموال و دارایی ها: مرد باید فهرست دقیقی از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود، از جمله حساب های بانکی، سهام، خودرو، ملک و… را ارائه دهد. این لیست باید شامل اموالی باشد که جزو مستثنیات دین نیستند.
• لیست بدهی ها و تعهدات: مرد باید تمامی بدهی ها و تعهدات مالی خود را (مانند اقساط وام، بدهی به اشخاص دیگر و…) به دادگاه ارائه کند تا توان مالی واقعی او مشخص شود.
• گواهی از اداره تأمین اجتماعی یا محل کار: برای اثبات میزان درآمد ماهیانه یا حقوق دریافتی.
• استشهادیه شهود: مرد می تواند برای اثبات اعسار خود، از شهادت حداقل دو نفر مطلع و معتبر که از وضعیت مالی او آگاهی کامل دارند، استفاده کند. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید کنند.
• گردش حساب بانکی: ارائه گردش حساب های بانکی در یک دوره زمانی مشخص (معمولاً شش ماه تا یک سال) می تواند به دادگاه در ارزیابی وضعیت مالی مرد کمک کند.

نحوه تعیین اقساط

در صورتی که دادخواست اعسار مرد پذیرفته شود، دادگاه با بررسی دقیق توان مالی، درآمد، شغل، مخارج ضروری و تعداد افراد تحت تکفل او، میزان پیش قسط و نحوه اقساط مهریه را تعیین می کند. این اقساط می تواند به صورت ماهیانه، فصلی یا سالانه باشد و میزان هر قسط نیز بر اساس درآمد و هزینه های زندگی مرد، به صورت عادلانه تعیین می شود. دادگاه تلاش می کند تا ضمن حمایت از حقوق زن، امکان پرداخت مهریه را برای مرد فراهم آورد و از تحمیل فشار غیرقابل تحمل بر او جلوگیری کند.

عواقب عدم پرداخت اقساط

اگر مرد پس از صدور حکم تقسیط مهریه، از پرداخت اقساط مقرر خودداری کند، زن می تواند با مراجعه به اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب او را داشته باشد. معمولاً قانون این اجازه را می دهد که در صورت عدم پرداخت سه قسط متوالی (یا تعداد قسط هایی که دادگاه تعیین کرده باشد)، حکم جلب صادر شود و مرد بازداشت شود تا نسبت به پرداخت اقساط معوقه اقدام کند. پس از پرداخت اقساط معوقه، مرد آزاد خواهد شد.

دفاع در پرونده های مهریه عندالاستطاعه

همانطور که پیش تر ذکر شد، در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. بنابراین، یکی از اصلی ترین راهکارهای دفاعی مرد در این پرونده ها، اثبات عدم تمکن مالی خود است. مرد می تواند با ارائه همان مدارکی که برای دادخواست اعسار (لیست اموال، درآمد، بدهی ها و…) مورد استفاده قرار می گیرد، نشان دهد که در حال حاضر توان پرداخت مهریه را ندارد. در این شرایط، تا زمانی که زن نتواند تمکن مالی مرد را ثابت کند، امکان وصول مهریه برای او وجود نخواهد داشت.

نقش وکیل حقوقی

پرونده های مهریه، به دلیل ماهیت پیچیده حقوقی و عواطف انسانی درگیر در آن، از جمله دعاوی حساس و تخصصی محسوب می شوند. بهره مندی از مشاوره و وکالت یک وکیل حقوقی متخصص در امور خانواده، برای هر دو طرف (زوج و زوجه) از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. وکیل می تواند:

• اطلاعات حقوقی دقیق: به افراد کمک کند تا از حقوق و تعهدات قانونی خود آگاه شوند.
• تدوین راهبرد مناسب: در تدوین بهترین راهبرد حقوقی برای مطالبه یا دفاع در پرونده مهریه، کمک کند.
• جمع آوری مدارک: در جمع آوری و ارائه صحیح مدارک و شواهد به دادگاه راهنمایی کند.
• نمایندگی در دادگاه: از موکل خود در جلسات دادگاه و اجرای احکام به بهترین نحو دفاع کند.
• کاهش استرس: با سپردن امور حقوقی به وکیل، بار روانی ناشی از فرآیندهای قضایی برای موکل کاهش یابد.

سوالات متداول

در ادامه به برخی از سوالات رایج و ابهامات کلیدی در خصوص مهریه و قوانین مرتبط با آن پاسخ می دهیم تا درک جامع تری از این موضوع فراهم شود:

آیا در صورت خیانت زن، مهریه به او تعلق نمی گیرد؟

خیر، خیانت زن یا حتی ارتکاب جرم توسط او، به خود به خود موجب ساقط شدن حق مهریه نمی شود. مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد و مستقل از رفتار اخلاقی یا قانونی زوجین است، مگر در موارد بسیار خاص و نادر که قانون صراحتاً مهریه را ساقط بداند. مواردی مانند عدم تمکین زن می تواند بر میزان نفقه تأثیر بگذارد، اما مهریه را ساقط نمی کند.

آیا مهریه به وارثین زن تعلق می گیرد؟

بله، در صورت فوت زن، مهریه او به عنوان ارث محسوب شده و به وراث شرعی او (مانند شوهر، پدر، مادر، فرزندان) تعلق می گیرد و بین آن ها بر اساس سهم الارث قانونی تقسیم می شود. وارثین می توانند برای مطالبه مهریه زن متوفی اقدام کنند.

اگر مرد اموالی به نام خود نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را بگیرد؟

در صورتی که مرد هیچ مالی به نام خود نداشته باشد و توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را نیز ثابت کند و دادخواست اعسار او پذیرفته شود، زن می تواند همچنان درخواست جلب او را تا سقف ۱۱۰ سکه (با رعایت رویه های جدید قضایی که تمایل به حبس زدایی دارند) داشته باشد. مهم تر آنکه، مهریه یک دین بر عهده مرد باقی می ماند و حتی اگر در حال حاضر اموالی نداشته باشد، زن می تواند هر زمان که مرد تمکن مالی پیدا کرد یا اموالی به دست آورد، دوباره برای مطالبه مهریه و توقیف اموال او اقدام کند. این دین از بین نمی رود.

آیا مهریه عندالاستطاعه بهتر از عندالمطالبه است؟

اینکه کدام نوع مهریه بهتر است، بستگی به دیدگاه و شرایط طرفین دارد. از دیدگاه مرد، مهریه عندالاستطاعه مسئولیت پرداخت را به توانایی مالی او محدود می کند و از فشار پرداخت یکجای مهریه در شرایط عدم تمکن مالی می کاهد. از دیدگاه زنòng>، وصول مهریه عندالاستطاعه دشوارتر است، زیرا بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده اوست و ممکن است فرآیند طولانی تری داشته باشد. مهریه عندالمطالبه برای زن، قدرت چانه زنی و سرعت بیشتری در مطالبه و وصول فراهم می کند.

اگر زن بعد از طلاق دوباره ازدواج کند، آیا مهریه او از بین می رود؟

خیر، مهریه یک حق مالی مستقل است که با عقد اول بر ذمه مرد قرار گرفته است. ازدواج مجدد زن هیچ تأثیری بر حق او برای دریافت مهریه از همسر سابقش ندارد و این حق به قوت خود باقی می ماند و می تواند آن را مطالبه کند.

آیا دادگاه منزل و خودروی زوج را برای مهریه توقیف می کند؟

بله، در صورتی که منزل مسکونی یا خودروی زوج جزو مستثنیات دین نباشند (یعنی از نظر عرف در شأن او نباشند یا بیش از نیاز او باشند) و مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، دادگاه می تواند آن ها را توقیف کرده و از طریق مزایده، مبلغ مهریه را از محل فروش آن ها تأمین کند. تعیین اینکه آیا مالی جزو مستثنیات دین هست یا خیر، با نظر دادگاه و با توجه به عرف و شأن اجتماعی فرد صورت می گیرد.

آیا مهریه با تورم محاسبه می شود؟

بله، طبق تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد (مانند ریال یا دلار)، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین نسبت به سال اجرای عقد (یعنی زمان عقد تا زمان مطالبه) که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین و اعلام می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد تا ارزش واقعی آن حفظ شود. این قاعده برای سکه و طلا نیز به صورت ضمنی اعمال می شود، به این معنا که قیمت روز سکه یا طلا در زمان مطالبه، ملاک پرداخت است.

اگر مرد حقوق بگیر باشد، چقدر از حقوقش بابت مهریه توقیف می شود؟

میزان توقیف حقوق برای پرداخت مهریه، طبق قانون، به وضعیت تأهل مرد بستگی دارد:

• در صورتی که مرد متأهل باشد (حتی اگر زن دوم اختیار کرده باشد)، یک چهارم (۱/۴) حقوق و مزایای او قابل توقیف است.
• در صورتی که مرد مجرد باشد (طلاق گرفته و همسر دیگری نداشته باشد)، یک سوم (۱/۳) حقوق و مزایای او قابل توقیف خواهد بود.

این میزان تا زمان پرداخت کامل مهریه (بر اساس اقساط تعیین شده توسط دادگاه) اعمال می شود.

نتیجه گیری

در نهایت، فهم دقیق قوانین مهریه برای هر فردی که درگیر مسائل مربوط به ازدواج و طلاق است، حیاتی است. دادگاه های ایران تمامی میزان مهریه توافق شده در سند ازدواج را از نظر قانونی می پذیرند و مرد را به پرداخت آن محکوم می کنند. اما آنچه اغلب موجب سوءتفاهم می شود، تفاوت میان «پذیرش کلی مهریه» و «محدودیت های اجرایی» است. سقف ۱۱۰ سکه تنها برای امکان بازداشت مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار است و به معنای ساقط شدن مازاد مهریه نیست. همچنین، طرح پیشنهادی ۱۴ سکه هنوز به قانون تبدیل نشده و صرفاً در حد یک طرح در مجلس در حال بررسی است.

تفاوت میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، راه های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، و همچنین امکان درخواست اعسار و تقسیط مهریه برای مردان، از جمله نکات کلیدی هستند که شناخت آن ها به افراد کمک می کند تا با آگاهی کامل تصمیمات حقوقی خود را اتخاذ کنند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات رویه های قضایی، اکیداً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشاوره حقوقی صورت گیرد. این مشاوره می تواند به شما در درک صحیح قوانین، تدوین بهترین راهبرد و حفظ حقوق قانونی خود کمک شایانی نماید.