پدیده نورهای زلزله: علت دیدن نور قبل از زمین لرزه

پدیده مشاهده نورهای عجیب در آسمان پیش از وقوع زمین لرزه یکی از جنبه های کمتر شناخته شده و در عین حال کنجکاوی برانگیز در علم زلزله شناسی است. بسیاری از افراد در مناطق زلزله خیز گزارش هایی مبنی بر دیدن درخشش ها یا رنگ های غیرعادی در آسمان گاهی حتی دقایق یا ساعت ها قبل از لرزش اصلی ارائه داده اند. این مشاهدات پرسش های متعددی را درباره ماهیت این نورها و ارتباط احتمالی آن ها با فرآیندهای زمین شناسی مطرح می کند. درک بهتر این پدیده می تواند گام مهمی در جهت شناخت عمیق تر نشانه های پیش از زلزله باشد.

نورهای زلزله پدیده های درخشانی هستند که گزارش شده در آسمان و در نزدیکی مناطق فعال تکتونیکی پیش از هنگام یا پس از وقوع زمین لرزه ظاهر می شوند. این نورها اشکال و رنگ های متفاوتی دارند؛ گاهی شبیه به شفق قطبی با رنگ های سفید آبی یا حتی طیف های گسترده تری دیده می شوند و گاهی به صورت گوی های نورانی یا درخشش های سریع شبیه به آذرخش ظاهر می شوند.

مدت زمان مشاهده این نورها نیز متغیر است از چند ثانیه تا چند دقیقه و حتی بیشتر. این پدیده در زلزله های با بزرگی بالا معمولاً بیش از ۵ ریشتر بیشتر گزارش شده است. اگرچه گزارش های متعددی از این نورها وجود دارد اما هنوز به طور کامل توسط جامعه علمی درک و تأیید نشده اند و برخی محققان نسبت به ماهیت واقعی آن ها تردید دارند.

گزارش های متعددی از مشاهده نورهای زلزله در حوادث لرزه ای تاریخی و اخیر وجود دارد. در زلزله ایدو ژاپن در سال ۱۹۳۰ نورها تا فاصله ۱۱۰ کیلومتری کانون زلزله مشاهده شدند. در زلزله سیچوان چین در سال ۲۰۰۸ این پدیده در فاصله ۴۰۰ کیلومتری نیز رؤیت شد. زلزله کالیما مکزیک در سال ۲۰۰۳ و زلزله پرو در سال ۲۰۰۷ نیز با گزارش هایی از نورهای آسمانی همراه بودند.

در سال های اخیر با گسترش استفاده از دوربین های تلفن همراه فیلم ها و ویدئوهای متعددی از نورهای زلزله ثبت شده است. نمونه های برجسته شامل ویدئوهایی از زلزله لاکوئیلا ایتالیا در ۲۰۰۹ زلزله شیلی در ۲۰۱۰ و زلزله مکزیکوسیتی در ۲۰۱۷ است. همچنین گزارش هایی از این پدیده در زلزله ازگله ایران در سال ۱۳۹۶ و زلزله آکوپولکو مکزیک نیز منتشر شده است.

نورهای زلزله را می توان بر اساس زمان وقوع به دو دسته اصلی طبقه بندی کرد. دسته اول نورهای پیش لرزه هستند که معمولاً از چند ثانیه تا چند هفته قبل از وقوع زمین لرزه و اغلب در نزدیکی کانون اصلی ظاهر می شوند. این دسته اهمیت بیشتری برای بحث پیش بینی دارند اگرچه نادر هستند.

دسته دوم نورهای هم لرزه نام دارند که یا همزمان با لرزش اصلی در نزدیکی کانون زلزله دیده می شوند یا در فواصل دورتر در حین عبور امواج لرزه ای به ویژه امواج S ایجاد می شوند. مشاهده نور در پس لرزه ها با بزرگی کمتر کمتر رایج است.

پژوهش ها برای یافتن علت دقیق نورهای زلزله ادامه دارد و نظریات مختلفی در این زمینه مطرح شده است. یکی از نظریه ها به پدیده «حفره های مثبت» اشاره دارد؛ بر اساس این مدل در اثر فشار بسیار زیاد بر روی برخی سنگ ها مانند دولومیت و ریولیت باندهای پراکسی گسسته شده و اکسیژن به آنیون یونیزه می شود. این یون ها به سمت بالا حرکت کرده و در اتمسفر باعث یونیزاسیون توده هوا و تشکیل پلاسما می شوند که نور ساطع می کند.

تحقیقات آزمایشگاهی نشان داده اند که برخی سنگ ها تحت فشار بالا می توانند اکسیژن یونیزه شده آزاد کنند. زاویه گسل نیز ممکن است در احتمال وقوع این پدیده مؤثر باشد؛ گسل های شبه عمودی در محیط های کافتی بیشترین احتمال ایجاد نور زلزله را دارند.

نظریه دیگری اثر پیزوالکتریک در سنگ های کوارتز را مطرح می کند. طبق این نظریه تکان های تکتونیکی و فشار وارده بر سنگ های حاوی کوارتز می تواند میدان های الکتریکی قوی ایجاد کند که منجر به تولید نور می شود. همچنین برخی دانشمندان اختلال در میدان مغناطیسی زمین یا یونوسفر در منطقه تحت تنش تکتونیکی را عامل این درخشش ها می دانند.

یک نظریه دیگر به پدیده سوده تابی (Triboluminescence) اشاره دارد که در اثر سایش یا شکستن مواد خاصی نور تولید می شود. پژوهشی در سال ۲۰۱۴ نشان داد که سایش لایه هایی از مواد مختلف می تواند ولتاژ تولید کند که با تخلیه الکتریکی در هوا به صورت نور ظاهر می شود. این مکانیسم نیز می تواند توضیحی برای نورهای مشاهده شده باشد.

با وجود گزارش ها و نظریات متعدد موضوع نورهای زلزله با انتقاداتی نیز روبروست. برخی محققان معتقدند شواهد مستند و قابل اتکایی که ماهیت این پدیده را به طور قطعی تأیید کند هنوز وجود ندارد. تنوع زیاد در شکل رنگ زمان و مکان گزارش های نورهای زلزله تحلیل و اثبات آن ها را دشوار می کند.

شکاکان بر این باورند که بسیاری از گزارش ها ممکن است ناشی از پدیده های دیگر مانند ابرهای رنگین تاب انفجار ترانسفورماتورها یا خطوط برق در حین لرزش باشند که به اشتباه به عنوان نور زلزله تفسیر شده اند. نیاز به پژوهش های بیشتر و شواهد متقن تر برای تأیید قطعی نورهای زلزله به عنوان یک پدیده مرتبط با فرآیندهای زمین لرزه وجود دارد.

نورهایی که قبل از زلزله پدیدار میشود چیست؟

این نورها پدیده های درخشانی هستند که گزارش شده در آسمان و نزدیک مناطق تحت تنش تکتونیکی پیش از وقوع زمین لرزه مشاهده می شوند و اشکال و رنگ های متفاوتی دارند.

آیا پیش بینی زمین لرزه با این نورها امکان پذیر است؟

هنوز به طور قطعی نمی توان زلزله را تنها با مشاهده این نورها پیش بینی کرد. اگرچه برخی محققان آن ها را به عنوان یکی از شاخص های احتمالی در حال بررسی می دانند اما نادر بودن و محدودیت های مشاهده استفاده از آن ها را برای پیش بینی دشوار می سازد.

علت دیدن نور قبل از زلزله چیست؟

علت دقیق هنوز کاملاً مشخص نیست اما نظریه های مختلفی از جمله یونیزاسیون اکسیژن در سنگ ها تحت فشار اثر پیزوالکتریک در سنگ های کوارتز و اختلال در میدان مغناطیسی زمین مطرح شده اند.

چرا پیش از وقوع زلزله «نور» می بینیم؟

نظریات علمی پیشنهاد می کنند که تنش و فشار شدید در پوسته زمین پیش از زلزله می تواند باعث آزاد شدن بارهای الکتریکی از سنگ ها یا ایجاد تغییراتی در میدان های الکتریکی و مغناطیسی محلی شود که در نهایت منجر به تولید نور در اتمسفر می گردد.