افق تمدنی ایران برای خودکفایی در تولید و صادرات برق هسته ای

با توجه به گرایش کشورهای جهان در تولید برق از انرژی های پایدار و پاک و تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر تولید 20 هزار مگاوات برق هسته ای، کشورمان در دهه آتی خودکفایی در تولید و صادرات انرژی هسته ای را در دستور کار خود قرار داده است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ووکس)، تولید برق از سوخت های فسیلی به دلیل محدودیت منابع و آلودگی های محیط زیستی به تدریج در حال منسوخ شدن است و انرژی های پاک و پایدار برای تولید برق در کشورهای توسعه یافته جایگزین شده اند، که از این میان انرژی هسته ای اولویت اول قدرت های هسته ای برای تولید برق است، به گونه ای که 445 رآکتور اتمی 10 درصد برق جهان را تولید می کنند.

مسابقه کشورهای جهان در ساخت نیروگاه هسته ای

در آمریکا 91.5 گیگاوات انرژی برق توسط 93 رآکتور در 30 ایالت تولید می شود، این کشور بیش از 30 درصد انرژی هسته ای جهان را تولید می کند. همچنین فرانسه تقریبا دوسوم برق خود را از منابع هسته ای تولید می کند و به عبارتی همه 10 قدرت هسته ای دنیا بر تولید برق هسته ای اهتمام ویژه دارند.

علاوه بر کشورهای فوق، اتحادیه اروپا چشم انداز سرمایه گذاری در نیروگاه های هسته ای در سطح کشورهای این اتحادیه را 500 میلیارد یورو ترسیم کرده است. همچنین عربستان سعودی با داشتن ذخایر غنی نفتی، ساخت 16 راکتور هسته ای را در دستور ساخت قرار داده است، فنلاند بزرگترین نیروگاه هسته ای جهان را با ظرفیت 1650 مگاوات تولید برق پاک با هزینه 10 میلیارد یورویی در سال 1400 راه اندازی کرد.

جلوگیری 8 درصدی از انتشار گازهای گلخانه ای با انرژی هسته ای

در رابطه با مزیت انرژی هسته ای نسبت به سوخت های فسیلی می توان اشاره کرد، یکی از دلایل گرمایش زمین، وجود گازهای گلخانه ای و آلاینده است که از سوی صنایع مختلف تولید می شود. این در حالی است که، نیروگاه های اتمی به دلیل این که با ترکیب اکسیژن محصول احتراقی تولید نمی کنند و نوع تامین انرژی در این مراکز نیازی به اکسیژن ندارد، تولیدکننده گازهای آلاینده نیستند، بنابراین نیروگاه های اتمی نقش مهمی در کاهش گرمایش زمین دارند، در حال حاضر نیروگاه های هسته ای جهان از انتشار  8 درصد گازهای گلخانه ای به فضا جلوگیری می کنند.

علی رغم بالا بودن هزینه های سرمایه گذاری اولیه نیروگاه های هسته ای در مقایسه با نیروگاه های فسیلی، مزایای چشمگیری در انرژی هسته ای وجود دارد نظیر طول عمر بیشتر(تا 80 سال)، هزینه های پایین سوخت، صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی، تامین بار پایه شبکه برق و کاربردهای جانبی از جمله تولید هیدروژن و آب شیرین، که در مقایسه با دیگر گزینه های انرژی، اهمیت بیشتری به انرژی هسته ای می بخشد.

مزیت انرژی هسته ای حتی بر انرژی های تجدیدپذیر

البته هزینه اولیه ساخت نیروگاه های هسته ای هم به راحتی بازگشت پذیر است. به عنوان مثال یک نیروگاه هزار مگاواتی هسته ای در کمتر از 6 سال می تواند با فروش برق تولیدی کلیه هزینه های سرمایه گذاری اولیه را استحصال کند. این در حالی است که برای تولید هزار مگاوات برق چیزی در حدود 3.125 میلیون پنل خورشیدی و یا 431 توربین بادی در مقیاس کاربردی مورد نیاز است که برای این کار به زمینی بسیار وسیع نیاز است.

در نتیجه؛ هزینه – فرصت نیروگاه هسته ای از نیروگاه های حرارتی بسیار کمتر است. از طرف دیگر، راه اندازی نیروگاه های هسته ای کشور ما را از مصرف بیش از حد منابع فسیلی نجات می دهد، به گونه ای که گاز طبیعی به تنهایی 70 درصد از سبد مصرف انرژی کشور را تشکیل می دهد و وابستگی بیش از حد به گاز برای تامین برق کشور، به احتمال فراوان در آینده نزدیک برای کشور مشکل آفرین بوده و از دیدگاه پدافند غیرعامل، وابستگی به یک منبع انرژی به مساله ای بحرانی تبدیل خواهد شد.

عهدشکنی شرکت های خارجی برای ساخت نیروگاه هسته ای پس از انقلاب

با توجه به مطالب فوق، فناوری هسته ای در کشور ما نیز جزو اولویت ها بوده و پروژه های آن از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده است، به نحوی که در 14 اسفند 1335 موافقت نامه همکاری بین دولت آمریکا و ایران راجع به استفاده های غیرنظامی از انرژی اتمی امضاء شد. به موازات این موافقت نامه، انستیتو علوم هسته ای که تحت نظارت سازمان مرکزی پیمان سنتو بود از بغداد به تهران منتقل شد و دانشگاه تهران مرکزی را تحت عنوان مرکز اتمی دانشگاه تهران برای آموزش و پژوهش هسته ای پایه گذاری کرد.

سپس “آیزنهاور” رییس جمهور وقت آمریکا جهت تبلیغ طرح خود(اتم برای صلح) یک رآکتور اتمی کوچک به ایران داد، به نحوی که ظرفیت این رآکتور 5 مگاوات بود و با 584.5 کیلوگرم سوخت اورانیوم غنی شده 93 درصد تا سال 1357 کار می کرد. از سال 1353 تا 1357 قرارداد ساخت هشت نیروگاه اتمی بین سازمان انرژی اتمی و پیمانکاران خارجی از کشورهای انگلستان، کانادا، هند، استرالیا، آلمان و آمریکا به امضاء رسید، اما همه آن ها علی رغم دریافت مبلغ قرارداد، از انجام تعهدات خود پس از پیروزی انقلاب اسلامی سر باز زدند، که پروژه های زیر از جمله برنامه های مطرح بود:

1)نیروگاه اتمی بوشهر(دو واحد): قرارداد ساخت این دو واحد هر یک با قدرت 1300 مگاوات با شرکت آلمانیKWU منعقد شد، از زمان انعقاد تا هنگام تعلیق قرارداد توسط آلمان ها در 1358، کارهای ساختمانی واحد یک این نیروگاه حدود 80 درصد و کارهای برقی و مکانیکی آن نیز حدود 60 درصد انجام شده بود.

2)نیروگاه اتمی کارون(دو واحد): مذاکرات ساخت این دو واحد هر یک با قدرت 950 مگاوات با شرکت فرانسوی فراماتوم انجام شده بود و مقاوله نامه های این واحدها با شرکت مذکور به امضاء رسید، مکان نیروگاه در نزدیکی دارخوین تعیین شده بود، اما به سرانجام نرسید.

3)نیروگاه اتمی اصفهان(دو واحد): موافقت نامه ساخت این دو واحد نیروگاهی هر یک با قدرت 1290 مگاوات با شرکت آلمانی KWU به امضاء رسید، اما به سرانجام نرسید.

4)نیروگاه اتمی ساوه(دو واحد): موافقت نامه ساخت این دو واحد نیروگاهی نیز هر یک با قدرت 1290 مگاوات با شرکت آلمانی KWU به امضاء رسید، اما به سرانجام نرسید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم پهلوی، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت همچنان به عضویت و پایبندی خود به NPT، موافقت نامۀ پادمان و اساسنامۀ آژانس بین المللی انرژی هسته ای ادامه دهد، اما کشورهای طرف قرارداد فناوری صلح آمیز هسته ای ایران در قبل از انقلاب اسلامی مثل آلمان، فرانسه، انگلیس و غیره نسبت به اجرای قراردادهای منعقده که قانونی و تحت نظارت آژانس بود و حتی مبالغ آن را نیز دریافت کرده بودند، استنکاف کردند.

از اقدامات خرابکارانه تا ترور دانشمندان هسته ای

دی ماه سال گذشته(1402) روزنامه “ولکس کرانت” هلند فاش کرد که دو سرویس اطلاعاتی هلند(AIVD و MIVD) در سال 2008 به دستور سازمان اطلاعات ایالات متحده آمریکا (CIA)، عامل نفوذی را برای عملیات خرابکارانه در تاسیسات هسته ای نطنز استخدام کرده اند. به گفته این روزنامه، یک مرد 36 ساله هلندی به نام “اریک وان سابن” به مجتمع هسته ای زیرزمینی نطنز نفوذ کرده و تجهیزات آلوده به ویروس بسیار پیچیده “استاکس نت” را نصب کرده است.

وجود تاسیسات هسته ای نطنز یا مجتمع شهید احمدی روشن، اولین بار در سال 2002 توسط سازمان مجاهدین خلق(منافقین) افشا شده است، این تاسیسات از سال 1385 تا 1400، هدف 5 مورد حمله تخریبی گسترده قرار گرفته است.

در تاریخ 21 فروردین 1400 نیز عملیات خرابکارانه دیگری در بخش برق تاسیسات هسته ای نطنز رخ داد. این تاسیساتِ غنی سازی که بخشی از آن در عمق  40 – 50 متری زمین قرار دارد، یکی از تاسیسات هسته ای ایران است که تحت نظارت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارد. شبکهٔ دولتی کان رژیم غاصب اسراییل روز یکشنبه 22 فروردین 1400 خبر داد که حادثه در تاسیسات اتمی نطنز،  نتیجه «حملهٔ سایبری این کشور به ایران» بوده است.

در کنار تحریم های همه جانبه و ظالمانه، اقدامات خبیثانه و خرابکارانه ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش و رژیم صهیونیستی، تنها به تاسیسات هسته ای کشورمان محدود نبوده است، بلکه استکبار جهانی، نخبگان اتمی کشورمان مانند شهیدان «اردشیر حسین پور»، «مجید شهریاری»، «مصطفی احمدی روشن»، «مسعود علی محمدی»، «داریوش رضایی نژادـ»، «رضا قشقایی فرد» و «محسن فخری زاده مهابادی» را هم آسمانی کرده اند، اما نه تنها توسعه فناوری هسته ای ما تعطیل و یا حتی محدود نشده است بلکه این چرخه تا خودکفایی کامل در تولید نیروگاه و فرآورده های صلح آمیز هسته ای ادامه دارد.

تولید برق هسته ای در بوشهر با همکاری روسیه

در این وضعیت، جمهوری اسلامی ایران که به دنبال خودکفایی در تولید برق هسته ای بود، ساخت و توسعۀ نیروگاه های اتمی بر اساس نیاز کشور را در سال 1384 بر مبنای تولید 20 هزار مگاوات برق در مجلس شورای اسلامی تصویب کرد، سپس در دی ماه 1373 قرارداد تکمیل واحد یک نیروگاه اتمی بوشهر به صورت مشارکتی بین ایران و روسیه منعقد شد.

راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر بارها به دلیل فشارهای سیاسی آمریکا و برخی کشورهای غربی به تاخیر افتاد، تا این که سرانجام در تاریخ 12 شهریور 1390 واحد یک این نیروگاه طی مراسمی با حضور رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان، رییس روس اتم و وزیر انرژی روسیه به شبکه برق سراسری کشور متصل شد، از این رو ایران سی ویکمین کشور دنیاست که به تولید برق هسته ای می پردازد.

خودکفایی در سوخت هسته ای مقدمه ابرپروژه اتمی کشور

برنامه کلان دیگر در توسعۀ هسته ای ایران، خودکفایی در زمینۀ تولید سوخت هسته ای برای انواع نیروگاه های اتمی است، به گونه ای که فعالیت های چرخۀ سوخت هسته ای از اکتشاف و استخراج اورانیوم، فرآوری ترکیبات اورانیوم، غنی سازی اورانیوم و ساخت مجموعۀ سوخت را شامل می شود.

در همین راستا، پروژه ساغند یزد نمود عینی فعالیت در زمینه استحصال اورانیوم از منابع طبیعی است. تاسیسات موجود در این کارخانه، اورانیوم را از عمق 350 متری استخراج کرده و سپس در منطقۀ اردکان یزد پس از اعمال فرایندهای مختلف شیمیایی و فیزیکی به کیک زرد تبدیل می کند. همچنین آن چه در اصفهان تحت عنوان پروژۀ UCF انجام می گیرد، تبدیل کیک زرد به هگزافلوراید اورانیوم (UF6)، اورانیوم فلزی و اکسید اورانیوم است. UF6 خوراک اصلی کارخانه غنی سازی در نطنز است، برای تولید میلۀ سوخت نیز کارخانۀ ZPP در اصفهان در حال ساخت است.

«ساخت 5 نیروگاه ساحلی اتمی در دستور کار سازمان انرژی هسته ای ایران»

«محمد اسلامی»، رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان 18 آبان 1402 از آخرین وضعیت تولید 20 هزار مگاوات برق هسته ای در کشور خبر داد و اعلام کرد که جانمایی ساخت 5 نیروگاه برق هسته ای در شهرهای ساحلی مشخص شده است،. وی 3 اسفند 1403 نیز اعلام کرد که مرحله نخست خاک برداری نیروگاه اتمی 300 مگاواتی کارون (دارخوین) به پایان رسیده است و پاییز 1403 فاز دو ساخت این نیروگاه با انجام بتن ریزی آغاز خواهد شد.

همچنین وی در جدیدترین گفت وگویی که با صداوسیما داشت، از ورود دو نیروگاه هزار مگاواتی دیگر به مدار در 5 سال آینده خبر داد و ساخت نیروگاه «ایران هرمز» در سواحل مکران را نیز از جمله الزامات توسعه ای خواند و تصریح کرد که کشور از رهاورد این نیروگاه در یک افق کمتر از 15 ساله، به 5 هزار مگاوات برق دست خواهد یافت.

16 پروژه موفق سازمان انرژی اتمی ایران

جمهوری اسلامی ایران در کنار برنامه ریزی عملیاتی برای ایجاد نیروگاه و تولید سوخت هسته ای، با ایجاد مراکز و آزمایشگاه های مختلف تحقیقاتی، تولیدی و خدماتی در استفاده ی صلح آمیز از انرژی هسته ای در حوزه های مختلف نیز اهتمام کامل ورزیده است که بخشی از مهم ترین فعالیت های سازمان انرژی اتمی در این حوزه ها عبارتند از:
1)تولید رادیوایزوتوپ های مختلف؛
2)تولید رادیوداروهای مختلف؛
3)تولید انواع کیت های رادیودارویی؛
4)تولید گندم موتانت و غیرموتانت، جو موتانت و غیرموتانت و پنبۀ موتانت؛
5)اصلاح گونه های کشاورزی با استفاده از روش های هسته ای؛
6)پرتودهی برای جلوگیری از ضایعات کشاورزی؛
7)تولید نوارها و غلاف های پلیمری قابل انقباض حرارتی.
8)تولید سیستم شمارش هسته ای با آشکارساز گایگر؛
9)تولید مولد پالس هسته ای؛
10)تولید دزیمتر جیبی و دزیمتر دیجیتال دستی؛
11)استریلیزاسیون محصولات بهداشتی؛
12)تولید انواع لیزرهای موردنیاز؛
13)نشت یابی در لوله های انتقال نفت با استفاده از تکنیک کاربرد ردیاب های پرتوزا؛
14)طراحی و ساخت لامپ های نوری (بتالایت) برای کاربردهای مختلف؛
15)طراحی و ساخت سیستم هسته ای برای اندازه گیری خاکستر زغال سنگ جهت نشان دادن میزان مصرف زغال سنگ در صنایع کشور؛
16)انجام پژوهش جهت تهیۀ واکسن دامی با استفاده از روش های هسته ای.

پایان خبر ووکس