هزینه دادرسی مهریه از طریق دادگاه

هزینه دادرسی مهریه از طریق دادگاه، مبلغی است که زوجه (خواهان) برای رسیدگی به دعوای مطالبه مهریه خود در مراجع قضایی پرداخت می کند. این هزینه در سال 1404، بر اساس بهای خواسته (میزان مهریه مطالبه شده) و مرحله رسیدگی، از 2.5 درصد تا 5.5 درصد متغیر است. آگاهی از تمامی ابعاد مالی و قانونی این فرآیند، از جمله هزینه ثبت دادخواست، هزینه اجراییه و شرایط اعسار، برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه و مدیریت بهتر پرونده ضروری است. این مقاله به تفصیل تمامی هزینه های مرتبط با مطالبه مهریه از طریق دادگاه و سایر مراجع قانونی را شرح می دهد و راهنمایی جامع و به روزی را برای شما فراهم می آورد.

مطالبه مهریه، یکی از حقوق قانونی و شرعی زوجه است که در سند ازدواج ثبت می شود. با وجود این حق مسلم، فرآیند وصول مهریه در بسیاری از موارد با چالش های حقوقی و مالی همراه است. یکی از مهم ترین این چالش ها، آگاهی از هزینه های دادرسی و اجرایی است که پیش روی زوجین قرار دارد. عدم اطلاع کافی از این هزینه ها می تواند موجب سردرگمی، اتلاف وقت و حتی از دست رفتن برخی حقوق شود. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات دقیق، مستند و قابل فهم برای تمامی مخاطبان، از زنان متقاضی مهریه گرفته تا وکلای خانواده و عموم افراد علاقه مند به قوانین، تدوین شده است. در ادامه، تمامی جزئیات مربوط به هزینه های مطالبه مهریه، با تأکید بر تعرفه های سال 1404 و نکات کلیدی حقوقی، به صورت مرحله به مرحله بررسی خواهد شد تا تصویری روشن و جامع از مسیر پیش رو ارائه گردد.

مفهوم هزینه دادرسی مهریه و جایگاه آن در مطالبه مهریه

هنگامی که فردی برای احقاق حق خود به مراجع قضایی مراجعه می کند، باید مبلغی را تحت عنوان هزینه دادرسی پرداخت کند. این هزینه شامل مبالغی است که دولت برای رسیدگی به دعوا و پوشش بخشی از هزینه های اجرایی سیستم قضایی از خواهان دریافت می کند. در دعوای مطالبه مهریه نیز، زوجه به عنوان خواهان ملزم به پرداخت این هزینه است تا رسیدگی به درخواست او آغاز شود.

تفاوت اساسی بین هزینه دادرسی و هزینه های اجرایی (نیم عشر) در زمان و ماهیت پرداخت آن هاست. هزینه دادرسی معمولاً در ابتدای فرآیند و هنگام ثبت دادخواست پرداخت می شود و مربوط به مراحل رسیدگی در دادگاه است. در حالی که هزینه های اجرایی (نیم عشر دولتی) در مرحله اجرا و پس از صدور حکم یا اجراییه، جهت عملیات اجرایی (مانند توقیف و فروش اموال) از محکوم علیه دریافت می گردد.

تبدیل مهریه غیرنقدی به وجه رایج برای محاسبه هزینه ها

در صورتی که مهریه به صورت غیرنقدی (مانند سکه، طلا، مال غیرمنقول و غیره) تعیین شده باشد، برای محاسبه دقیق هزینه های دادرسی، باید ابتدا ارزش ریالی آن برآورد شود. این محاسبه معمولاً بر اساس قیمت روز سکه یا ارزش کارشناسی مال در زمان تقدیم دادخواست انجام می پذیرد. نرخ روز سکه معمولاً توسط بانک مرکزی اعلام می شود و ملاک قرار می گیرد. این تبدیل ضروری است تا بهای خواسته مشخص شده و درصد مربوط به هزینه دادرسی قابل محاسبه باشد.

مطالبه خسارات دادرسی

یکی از حقوق قانونی خواهان (زوجه) در صورت پیروزی در دعوای مهریه، امکان مطالبه خسارات دادرسی از خوانده (زوج) است. این خسارات شامل تمامی هزینه هایی می شود که زوجه برای پیگیری دعوا پرداخت کرده، از جمله هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت توافق با وکیل و شرایط قانونی)، هزینه کارشناسی و سایر هزینه های قانونی. دادگاه پس از صدور حکم قطعی به نفع زوجه، می تواند زوج را به پرداخت این خسارات نیز محکوم کند.

مسیرهای قانونی مطالبه مهریه: از اجرای ثبت تا دادگاه

مطالبه مهریه در نظام حقوقی ایران، از دو مسیر اصلی قابل پیگیری است: ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک و در صورت عدم موفقیت یا وجود شرایط خاص، از طریق مراجع قضایی (دادگاه یا شورای حل اختلاف). قانون گذار، به موجب قانون جدید، اولویت را به اجرای ثبت داده است.

قانون جدید و اولویت با اجرای ثبت (بند ب ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه)

بر اساس بند ب ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه، اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، از جمله سند نکاحیه که مهریه در آن قید شده است، ابتدا باید از طریق ادارات اجرای مفاد اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انجام گیرد. این قانون با هدف کاهش بار ورودی پرونده ها به دادگاه ها و تسریع در فرآیند اجرا تدوین شده است.

مراحل اقدام از طریق دفترخانه و اداره ثبت

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زوجه یا وکیل قانونی او با در دست داشتن مدارک شناسایی و اصل سند ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، مراجعه می کند و درخواست صدور اجراییه برای مهریه (کل یا بخشی از آن) را ارائه می دهد.

2. صدور اجراییه توسط سردفتر: سردفتر پس از بررسی درخواست، اجراییه را امضا کرده و آن را به اداره ثبت اسناد محل ارسال می کند. همزمان، سردفتر موظف است این امر را از طریق پست سفارشی به آخرین آدرس ثبت شده از زوج اطلاع دهد.

3. ابلاغ و توقیف اموال در اداره ثبت: اداره ثبت، پس از دریافت اجراییه، آن را به زوج ابلاغ می کند. چنانچه زوج ظرف مدت 10 روز پس از ابلاغ، مهریه را پرداخت نکند یا ترتیبی برای پرداخت آن ندهد، اداره ثبت می تواند به درخواست زوجه اقدام به شناسایی و توقیف اموال وی (به غیر از مستثنیات دین) و مسدود کردن حساب های بانکی او کند.

مهلت های قانونی و شرایط انصراف از ثبت

مطابق قانون، اداره ثبت مکلف است ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجراییه، نسبت به شناسایی و توقیف اموال مدیون اقدام کند. همچنین، اگر ظرف مدت شش ماه از تقاضای اجراییه، نتواند مفاد سند را اجرا کند، متعهدله (زوجه) می تواند با انصراف از ادامه عملیات اجرایی در ثبت، به محاکم دادگستری مراجعه کند. این مهلت های قانونی برای جلوگیری از اطاله دادرسی و حفظ حقوق زوجه پیش بینی شده اند.

بر اساس بند ب ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه، مطالبه مهریه ابتدا باید از طریق اداره ثبت اسناد و املاک انجام شود و در صورت عدم موفقیت ظرف شش ماه، زوجه می تواند به دادگاه مراجعه کند.

مراجعه به دادگاه یا شورای حل اختلاف

در صورتی که زوجه از طریق اجرای ثبت موفق به وصول مهریه خود نشود (مثلاً به دلیل نداشتن اموال قابل توقیف از سوی زوج) یا مهلت های قانونی اجرای ثبت به پایان برسد، می تواند با دریافت گواهی از اداره ثبت، برای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف مراجعه کند. انتخاب مرجع قضایی به مبلغ مهریه بستگی دارد:

1. صلاحیت شورای حل اختلاف: در سال 1404، شوراهای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به دعاوی مالی تا سقف 200 میلیون ریال (معادل 20 میلیون تومان) را دارند. بنابراین، اگر مهریه یا بخش مطالبه شده از آن، کمتر یا مساوی این مبلغ باشد، پرونده در شورای حل اختلاف رسیدگی خواهد شد.

2. صلاحیت دادگاه خانواده: دعاوی مطالبه مهریه که مبلغ آن بیش از 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان) باشد، در صلاحیت دادگاه خانواده قرار می گیرد. همچنین، در صورت عدم موفقیت در اجرای ثبت و ارجاع پرونده به دادگاه، دادگاه خانواده مرجع رسیدگی خواهد بود.

لازم به ذکر است که زوجه می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مهریه به دادگاه یا قبل از آن، درخواست تأمین خواسته (توقیف اموال زوج) را نیز به دادگاه ارائه کند تا از نقل و انتقال احتمالی اموال توسط زوج جلوگیری شود. البته، اگر ظرف 20 روز پس از صدور قرار تأمین خواسته، دادخواست اصلی مطالبه مهریه ارائه نشود، زوج می تواند درخواست رفع توقیف اموال خود را مطرح کند.

جزئیات هزینه های مطالبه مهریه در مراجع مختلف (تعرفه های 1404)

آگاهی از جزئیات هزینه های مطالبه مهریه در هر مرحله و مرجع، برای مدیریت مالی پرونده و تصمیم گیری آگاهانه بسیار حیاتی است. این هزینه ها شامل مبالغ ثابت و متغیر است که در ادامه به تفصیل تشریح می شوند:

الف) هزینه های مربوط به اجرای ثبت

هنگامی که زوجه برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اقدام می کند، اصلی ترین هزینه مرتبط با این مسیر، «نیم عشر دولتی» است.

• مبلغ: نیم عشر دولتی معادل 5% (یک بیستم) از مبلغ مهریه مورد اجرا.

• زمان و نحوه پرداخت: این مبلغ اصولاً در پایان فرآیند اجرایی و پس از وصول مهریه از زوج دریافت می شود و پرداخت آن بر عهده مدیون (زوج) است.

• شرایط معافیت یا بازگشت هزینه:

  • اگر زوج ظرف مدت 20 روز پس از ابلاغ اجراییه، مهریه را پرداخت کند یا رضایت زوجه را جلب نماید، از پرداخت نیم عشر معاف خواهد بود.
  • در صورتی که زوجه از ادامه عملیات اجرایی انصراف دهد، مهریه را ببخشد یا با زوج صلح کند، نیم عشر دولتی از او دریافت نمی شود.

• امکان مطالبه سایر هزینه ها از زوج: اگر زوجه مهریه خود را از طریق اجرای ثبت وصول کند، می تواند هزینه هایی که در این مسیر متحمل شده است، مانند حق الوکاله وکیل (طبق تعرفه)، هزینه های کارشناسی (در صورت نیاز به ارزیابی اموال)، و هزینه های انتشار آگهی (در صورت مجهول المکان بودن زوج) را نیز از زوج مطالبه نماید. این هزینه ها معمولاً پس از فروش اموال توقیفی یا وصول طلب از حساب زوج، از اموال او کسر و به زوجه پرداخت می شود.

ب) هزینه های مربوط به دادگاه و شورای حل اختلاف

در صورتی که مطالبه مهریه از طریق دادگاه یا شورای حل اختلاف پیگیری شود، هزینه ها به شرح زیر خواهد بود:

هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اولین گام برای طرح دعوا در مراجع قضایی، ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. این دفاتر مبلغی را به عنوان هزینه ثبت دادخواست دریافت می کنند. این مبلغ در سال 1404، حدوداً 63,000 تومان است. لازم به ذکر است که این مبلغ ممکن است سالانه تغییر کند و باید از آخرین تعرفه های مصوب اطلاع حاصل کرد. در صورت عدم تمکن مالی، خواهان می تواند با تقدیم دادخواست اعسار، درخواست کاهش تا 30% از این هزینه را داشته باشد.

هزینه دادرسی اصلی (بر اساس بهای خواسته و مرحله رسیدگی)

هزینه دادرسی اصلی، متناسب با مبلغ مهریه مورد مطالبه (بهای خواسته) و مرحله رسیدگی به پرونده، تعیین می شود. علاوه بر این، مبلغ ثابت دیگری نیز برای هر برگ دادخواست دریافت می گردد که در سال 1404، حدود 2,000 تومان به ازای هر برگ است.

جدول زیر جزئیات هزینه دادرسی مهریه بر اساس تعرفه های 1404 را نشان می دهد:

مرحله رسیدگی	میزان بهای خواسته	درصد هزینه دادرسی
بدوی (دادگاه/شورای حل اختلاف)	تا سقف 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان)	2.5% از بهای خواسته
بدوی (دادگاه)	مازاد بر 200 میلیون ریال (بیش از 20 میلیون تومان)	3.5% از بهای خواسته
واخواهی و تجدیدنظر	کل بهای خواسته یا محکوم به	4.5% از بهای خواسته/محکوم به
فرجام خواهی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث	کل بهای محکوم به (فقط در صورت وجه نقد بودن مهریه)	5.5% از بهای محکوم به

مثال عددی برای محاسبه هزینه دادرسی:

فرض کنید مهریه زوجه 100 سکه تمام بهار آزادی است و قیمت هر سکه در زمان تقدیم دادخواست، 40,000,000 ریال (4 میلیون تومان) باشد. در این صورت، بهای خواسته 4,000,000,000 ریال (400 میلیون تومان) خواهد بود. محاسبه هزینه دادرسی در مراحل مختلف به شرح زیر است:

1. مرحله بدوی: از آنجا که بهای خواسته بیش از 200 میلیون ریال است، هزینه دادرسی 3.5% از کل مبلغ خواهد بود.

   • هزینه دادرسی = 3.5% × 4,000,000,000 ریال = 140,000,000 ریال (14 میلیون تومان)

   • علاوه بر این، هزینه هر برگ دادخواست (مثلاً 5 برگ) = 5 × 2,000 تومان = 10,000 تومان

2. مرحله تجدیدنظر: در صورت نیاز به تجدیدنظرخواهی، هزینه دادرسی 4.5% از بهای خواسته خواهد بود.

   • هزینه دادرسی تجدیدنظر = 4.5% × 4,000,000,000 ریال = 180,000,000 ریال (18 میلیون تومان)

3. مرحله فرجام خواهی: اگر پرونده به فرجام خواهی برسد و مهریه وجه نقد باشد، هزینه 5.5% از محکوم به محاسبه می شود.

   • هزینه دادرسی فرجام خواهی = 5.5% × 4,000,000,000 ریال = 220,000,000 ریال (22 میلیون تومان)

هزینه های جانبی احتمالی

در طول فرآیند مطالبه مهریه، ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز به وجود آید که شامل موارد زیر است:

• هزینه تأمین خواسته: این هزینه برای توقیف موقت اموال زوج، قبل از صدور حکم نهایی، پرداخت می شود تا از هرگونه نقل و انتقال اموال جلوگیری شود. این مبلغ معمولاً درصد کمی از بهای خواسته است.

• هزینه کارشناسی: در مواردی که ارزش مهریه غیرنقدی (مانند ملک یا طلا) نیاز به ارزیابی دقیق داشته باشد یا برای تشخیص میزان استطاعت مالی زوج، دادگاه دستور کارشناسی صادر می کند که هزینه های آن بر عهده متقاضی یا به تشخیص دادگاه خواهد بود.

• هزینه انتشار آگهی: در صورتی که زوج مجهول المکان باشد و امکان ابلاغ اوراق قضایی به او از طریق عادی وجود نداشته باشد، دادگاه دستور انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار را صادر می کند که هزینه های آن بر عهده زوجه است.

• هزینه اجرا (نیم عشر) دادگاه: پس از صدور حکم قطعی به نفع زوجه و درخواست اجراییه از دادگاه، مبلغی معادل نیم عشر دولتی (5% محکوم به) به عنوان هزینه اجرایی دریافت می شود که این مبلغ بر عهده محکوم علیه (زوج) خواهد بود.

نحوه پرداخت هزینه ها و امکان اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

در فرآیند مطالبه مهریه از طریق دادگاه، پرداخت هزینه های دادرسی اصولاً باید در همان ابتدای ثبت دادخواست واریز شود. این موضوع ممکن است برای برخی از زنان که تمکن مالی کافی ندارند، چالش برانگیز باشد. قانون گذار برای حل این مشکل، امکان دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را پیش بینی کرده است.

دادخواست اعسار از هزینه دادرسی

اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت هزینه های دادرسی است. هدف از این سازوکار قانونی، تضمین دسترسی همگان به عدالت، صرف نظر از وضعیت مالی شان، می باشد. هر دو طرف دعوا، یعنی زوجه و زوج، در صورت عدم تمکن مالی می توانند درخواست اعسار دهند.

چه کسانی می توانند درخواست اعسار دهند؟

هر فردی که توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار ارائه کند. این شامل زوجه ای که توان مالی پرداخت هزینه دادرسی مهریه را ندارد، یا زوجی که در دعوای اعسار از پرداخت مهریه، قادر به پرداخت هزینه های مرتبط نیست، می شود.

مدارک لازم برای اثبات اعسار

اثبات اعسار نیازمند ارائه مدارک و شواهد کافی به دادگاه است. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• صورت حساب های بانکی که نشان دهنده موجودی کم یا عدم تراکنش مالی است.
• معرفی دو شاهد آگاه به وضعیت مالی خواهان که بتوانند عدم تمکن مالی او را تأیید کنند.
• لیست دقیق تمامی اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول خواهان.
• لیست بدهی ها و تعهدات مالی خواهان.
• مدارک مربوط به فیش حقوقی (در صورت شاغل بودن) که نشان دهنده درآمد پایین باشد.
• استشهادیه محلی که توسط معتمدین محل زندگی خواهان امضا شده باشد و وضعیت مالی او را تأیید کند.

روند تقدیم دادخواست اعسار

دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی می تواند همزمان با دادخواست اصلی (مطالبه مهریه) یا به صورت جداگانه تقدیم شود. ثبت دادخواست اعسار در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی رایگان است. دادگاه به این دادخواست به صورت خارج از نوبت رسیدگی می کند و در صورت احراز اعسار، قرار قبولی اعسار را صادر می کند.

تأثیر اعسار بر روند پرونده

صدور قرار قبولی اعسار دو تأثیر اصلی دارد:

1. معافیت موقت از پرداخت: خواهان (مثلاً زوجه) به صورت موقت از پرداخت هزینه دادرسی معاف می شود و رسیدگی به پرونده اصلی مهریه بدون نیاز به پرداخت این هزینه ها ادامه می یابد.

2. تقسیط هزینه: در برخی موارد، دادگاه به جای معافیت کامل، پرداخت هزینه دادرسی را به صورت اقساطی برای خواهان تعیین می کند.

معافیت دائم برای افراد تحت پوشش: طبق ماده 5 قانون حمایت از خانواده، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور، از پرداخت هزینه های دادرسی به صورت دائم معاف هستند و دادگاه نمی تواند پرداخت این هزینه ها را به زمان اجرای حکم موکول کند.

دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به خواهان این امکان را می دهد که حتی بدون توان مالی، به حقوق قانونی خود دست یابد. ثبت این دادخواست رایگان است و می تواند منجر به معافیت موقت یا تقسیط هزینه ها شود.

چگونگی وصول هزینه دادرسی پس از موفقیت در دعوا

اگر زوجه با موفقیت در دعوای مهریه، حکم به نفع خود دریافت کند و اعسار او نیز پذیرفته شده باشد، دادگاه می تواند هزینه دادرسی را از زوج دریافت کرده و به حساب دادگستری واریز کند. در این حالت، بار مالی پرداخت هزینه دادرسی عملاً از دوش زوجه برداشته شده و به عهده زوج قرار می گیرد.

نقش وکیل در فرآیند مطالبه مهریه و هزینه های مربوط به آن

پیگیری دعاوی حقوقی، به ویژه دعاوی خانواده مانند مطالبه مهریه، پیچیدگی های خاص خود را دارد. حضور یک وکیل متخصص و باتجربه در این فرآیند می تواند تأثیر چشمگیری بر سرعت، دقت و نتیجه پرونده داشته باشد.

اهمیت حضور وکیل متخصص

وکیل متخصص خانواده با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی مربوط به مهریه، می تواند خدمات ارزشمندی ارائه دهد:

• تسریع در روند: وکلای مجرب با آشنایی کامل با مراحل اداری و قضایی، می توانند فرآیند پرونده را تسریع بخشند و از اتلاف وقت جلوگیری کنند.

• افزایش دقت در تنظیم دادخواست: تنظیم صحیح و دقیق دادخواست مهریه، شامل ذکر صحیح بهای خواسته، معرفی اموال زوج و درخواست های جانبی (مانند تأمین خواسته یا اعسار)، از اهمیت بالایی برخوردار است. یک اشتباه کوچک می تواند منجر به رد دادخواست یا تأخیر در رسیدگی شود.

• افزایش شانس موفقیت: وکیل با تحلیل دقیق شرایط پرونده، ارائه مستندات لازم و دفاع مؤثر در جلسات دادگاه، شانس موفقیت زوجه را به طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.

• جلوگیری از اشتباهات حقوقی: افراد ناآشنا به قوانین ممکن است دچار اشتباهاتی شوند که جبران آن ها دشوار یا غیرممکن است. وکیل با دانش تخصصی خود، از بروز این اشتباهات پیشگیری می کند.

• کاهش استرس: فرآیندهای قضایی غالباً استرس زا و طاقت فرسا هستند. حضور وکیل می تواند بار روانی زیادی را از دوش موکل برداشته و آرامش خاطر او را فراهم کند.

هزینه تنظیم دادخواست توسط وکیل

برخی وکلا خدمات تنظیم و نگارش دادخواست را به صورت جداگانه ارائه می دهند. هزینه تنظیم دادخواست مهریه توسط وکیل در سال 1404، بسته به پیچیدگی و جزئیات پرونده، می تواند حدود 500,000 تومان یا بیشتر باشد. این مبلغ صرفاً برای تنظیم و ویرایش حقوقی دادخواست است و با حق الوکاله کامل وکیل برای پیگیری کل پرونده متفاوت است.

حق الوکاله وکیل

حق الوکاله وکیل، مبلغی است که بابت مجموع خدمات وکیل (مشاوره، نگارش دادخواست، شرکت در جلسات، پیگیری پرونده، انجام مکاتبات و غیره) به وی پرداخت می شود. این مبلغ کاملاً توافقی است و بسته به عواملی مانند میزان مهریه، پیچیدگی پرونده، شهرت و تجربه وکیل، و زمان مورد نیاز برای رسیدگی، متفاوت خواهد بود. در بسیاری از موارد، حق الوکاله به صورت درصدی از مبلغ مهریه وصول شده یا به صورت اقساطی پرداخت می شود.

مدت زمان آماده سازی دادخواست توسط وکیل

مدت زمان لازم برای آماده سازی یک دادخواست مهریه توسط وکیل، معمولاً بین 1 تا 5 روز کاری است. این زمان به بررسی دقیق مدارک، مشاوره با موکل، تحلیل ابعاد حقوقی پرونده و تدوین دادخواست با رعایت تمامی اصول قانونی اختصاص می یابد.

سوالات متداول

آیا برای اجرا گذاشتن مهریه حتماً باید از ثبت اقدام کرد یا می توان مستقیم به دادگاه رفت؟

بر اساس بند ب ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه، زوجه ابتدا ملزم است از طریق اجرای ثبت اسناد و املاک برای مطالبه مهریه اقدام کند. تنها در صورتی که اجرای ثبت ظرف مدت شش ماه موفق به وصول مهریه نشود، زوجه می تواند با دریافت گواهی مربوطه، برای پیگیری مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کند. بنابراین، مراجعه مستقیم به دادگاه در ابتدا ممکن نیست.

اگر مرد اموالی نداشته باشد، آیا زن باز هم باید هزینه دادرسی پرداخت کند؟

بله، در ابتدا زوجه باید هزینه دادرسی را پرداخت کند. اما اگر تمکن مالی برای پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را تقدیم کند. در صورت پذیرش اعسار، زوجه موقتاً از پرداخت این هزینه معاف می شود و پس از صدور حکم نهایی و احراز توانایی مالی زوج، هزینه دادرسی از زوج دریافت خواهد شد.

آیا می توان تمامی هزینه هایی که برای مهریه پرداخت کرده ام را از همسرم مطالبه کنم؟

بله، زوجه در صورت پیروزی در دعوای مطالبه مهریه، می تواند تمامی هزینه هایی که برای پیگیری پرونده متحمل شده، از جمله هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت شرایط قانونی) و سایر هزینه های اثباتی (مانند کارشناسی) را تحت عنوان خسارات دادرسی از زوج مطالبه کند. دادگاه در حکم نهایی خود می تواند زوج را به پرداخت این خسارات نیز محکوم کند.

هزینه دادرسی مهریه سکه بر اساس چه قیمتی محاسبه می شود؟

هزینه دادرسی مهریه سکه، بر اساس قیمت روز سکه در زمان تقدیم دادخواست محاسبه می شود. دادگاه، ارزش کل سکه های مهریه را بر مبنای نرخ رسمی بانک مرکزی در آن تاریخ به ریال تبدیل کرده و سپس درصد مربوط به هزینه دادرسی را از این مبلغ محاسبه و دریافت می کند.

تفاوت هزینه دادرسی با هزینه اجرایی (نیم عشر) چیست؟

هزینه دادرسی: مبلغی است که در ابتدای فرآیند رسیدگی قضایی و هنگام ثبت دادخواست، برای پوشش هزینه های رسیدگی به دعوا، از خواهان دریافت می شود.
هزینه اجرایی (نیم عشر دولتی): مبلغی معادل 5% از محکوم به (مبلغ مهریه وصول شده) است که پس از صدور حکم قطعی و در مرحله اجرای حکم یا اجراییه ثبت، از محکوم علیه (زوج) دریافت می شود و مربوط به عملیات اجرایی است.

آیا دادخواست اعسار از هزینه دادرسی رایگان است؟

بله، ثبت دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی رایگان است و خواهان برای تقدیم این دادخواست نیازی به پرداخت هزینه ندارد.

برای مهریه های کم، حتماً باید به دادگاه رفت یا شورای حل اختلاف کافی است؟

برای مهریه های تا سقف 200 میلیون ریال (معادل 20 میلیون تومان) در سال 1404، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد و مراجعه به آن کافی است. اما برای مبالغ بیشتر از این حد نصاب، باید به دادگاه خانواده مراجعه شود. در هر دو صورت، ابتدا باید فرآیند اجرایی از طریق اداره ثبت طی شود.

هزینه تعدیل اقساط مهریه چقدر است؟ (در صورت درخواست زوج)

اگر زوج پس از محکومیت به پرداخت مهریه به صورت اقساطی، درخواست تعدیل اقساط (کاهش یا افزایش) را به دلیل تغییر وضعیت مالی خود داشته باشد، باید دادخواست تعدیل اقساط مهریه را به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست نیز نیازمند پرداخت هزینه دادرسی مربوط به دعاوی غیرمالی است که مبلغ آن در سال 1404، حدوداً 63,000 تومان (همانند هزینه ثبت دادخواست اولیه) و با توجه به فرم برگ دادخواست است.

مدت زمان تقریبی رسیدگی به پرونده مهریه چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده مهریه بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله: مسیر انتخابی (ثبت یا دادگاه)، پیچیدگی پرونده، وجود اموال قابل توقیف از زوج، میزان همکاری طرفین، و حجم کاری شعب دادگاه ها. به طور کلی، فرآیند اجرایی از طریق ثبت می تواند از چند ماه تا یک سال به طول انجامد. رسیدگی در دادگاه نیز در مرحله بدوی ممکن است 6 ماه تا 1 سال و در مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز زمان مشابهی را نیاز داشته باشد. به همین دلیل، نمی توان یک زمان دقیق و ثابت برای تمامی پرونده ها تعیین کرد.

جمع بندی

مطالبه مهریه، اگرچه حق مسلم زوجه است، اما فرآیند قانونی آن با پیچیدگی ها و هزینه های خاص خود همراه است. درک جامع از هزینه دادرسی مهریه از طریق دادگاه و سایر مراجع، برای تمامی افراد درگیر، از زنان متقاضی مهریه گرفته تا زوجین و وکلای خانواده، ضروری و حیاتی است. این مقاله به تفصیل تمامی ابعاد این هزینه ها را در سال 1404، از مراحل اجرای ثبت و دادگاه گرفته تا جزئیات مربوط به تعرفه های دادرسی، نحوه محاسبه مهریه غیرنقدی، هزینه های جانبی و امکان استفاده از دادخواست اعسار، شرح داد.

همان طور که بیان شد، قانون گذار اولویت را به اقدام از طریق اجرای ثبت داده است و تنها پس از طی مراحل قانونی و در صورت عدم موفقیت، می توان به دادگاه مراجعه کرد. هزینه های دادرسی در دادگاه بر اساس بهای خواسته و مرحله رسیدگی، به صورت درصدی از مبلغ مهریه محاسبه می شود و می تواند بار مالی قابل توجهی داشته باشد. با این حال، امکان ارائه دادخواست اعسار، راهکاری مؤثر برای افرادی است که توان مالی پرداخت این هزینه ها را ندارند، تا بتوانند به حق خود دست یابند.

در نهایت، اکیداً توصیه می شود که پیش از هرگونه اقدام، با وکلای متخصص خانواده مشورت نمایید. مشاوره حقوقی تخصصی به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، بهترین مسیر را انتخاب کرده، از اتلاف وقت و منابع مالی جلوگیری کنید و با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارید. قوانین و تعرفه ها ممکن است در آینده دستخوش تغییر شوند، لذا به روزرسانی اطلاعات از طریق منابع معتبر حقوقی همواره حائز اهمیت است.